Informatika sabaqlarında oyın texnologiyaları

3. Oyınlardıń hár túrliligi. Klasstaǵı oyınlardıń tiykarǵı maqseti hám wazıypaları
Mektepte balalar menen islewde qollanılatuǵın hár qıylı oyınlar arasında : rolli oyınlar (syujetli rol oynaw ) hám didaktik oyınlar bar.
Rolli oyınlardıń ayrıqsha ózgesheligi sonda, oqıwshılar oqıtıwshı menen birgelikte arnawlı bir roldıń atqarıwshılarına aylanadı. Rolli oyınlar fantaziya, oyda sawlelendiriw hám sóylewdi rawajlantıradı, etikalıq tárbiyada úlken áhmiyetke iye.

3. 1 Tálim processinde rolli oyınnıń tiykarǵı túsinikleri.
Rolli oyın - bul oyınshınıń dúnyaǵa kóz qarasına baylanıslı bolǵan sociallastırıwshı tásirge iye bolǵan eksperimental minez-qulqlardıń aktiv forması. (S. A. Shmakov, 1994 jıl ).
Rol oyınları jámiettiiń tariyxıy rawajlanıwı processinde balanıń social munasábetler sistemasındaǵı ornı ózgeriwi nátiyjesinde júzege keledi. Sol sebepli ol kelip shıǵıwı, tábiyatı boyınsha social bolıp tabıladı. Onıń payda bolıwı hár qanday ishki, tuwma instinktiv kúshlerdiń háreketi menen emes, bálki balanıń jámiyettegi ómiriniń anıq social sharayatları menen baylanıslı.
Oyın tájiriybesinde sınap kórilgen oyın baylanısınıń formalarınan biri gúrriń rolli oyın. Eksperimental tekseriw sonı kórsetedi, mektep oqıwshılarınıń jas qásiyetleri onıń hár qıylı variantlarınan paydalanıwǵa múmkinshilik berdi. Variantlardan biri obiekt penen rolli oyın. Bunday oyındı shólkemlestiriw ushın mektep oqıwshılarına qıyalıy iskerlik sharayatları usınıs etildi, rol bólistirildi, hár bir oqıwshı iskerlıǵınń motivları, maqsetleri hám birgelikte erisilgen nátiyje anıqlandı.


3. 2 Rolli oyınlardıń tárbiyalıq wazıypaları.
Rolli oyındı onıń basqa tiykarǵı qásiyetleri kózqarasınan kórip shıǵıń.
Úyreniw kózqarasınan, rolli oyın, birinshi náwbette, sóylew iskerligi, bir waqtıniń ózinde oynaw hám úyreniw bolıp tabıladı. Studentler kózqarasınan, rolli oyın - bul arnawlı bir rolde háreket etetuǵın oyın iskerligi. Rolli oyınnıń maqseti ámelge asırılıp atırǵan iskerlik - oyın, motiv onıń sırtında emes, bálki onıń mazmunında jatadı. Oyınnıń tárbiyalıq tábiyatı mektep oqıwshıları tárepinen ámelge asırılmaydı. Oqıtıwshı kózqarasınan, rolli oyındı oqıw procesin shólkemlestiriw forması dep esaplaw múmkin. Oqıtıwshı ushın oyınnıń maqseti oqıwshılardıń kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin qáliplestiriw hám rawajlandırıw bolıp tabıladı. Rolli oyın qadaǵalanadı, onıń tárbiyalıq tábiyatı oqıtıwshı tárepinen anıq túsiniledi.
Oqıtıwda rolli oyınlardan paydalanıw pedagogikalıq maqset jasırın bolıp, jasırın formada kórinetuǵın bolǵanda ekilemshiliktiń jaqtı úlgisi bolıp tabıladı.
Oqıtıwda rolli oyınlardan paydalanıw boyınsha ádebiyatlar analizi sonı kórsetedi, oyın kóp funksiyalı hádiyse bolıp tabıladı. Ol qanday funkciyalardı orınlawı múmkinligin kórip shıǵıń.
Rolli oyındı oqıw oyınlarına kirgiziw múmkin, sebebi ol kóp tárepten qurallardı tańlawdı belgileydi, kónlikpe hám qábiletlerdi rawajlandırıwǵa járdem beredi, túrli jaǵdaylarda oqıwshılardıń baylanısin eliklewge múmkinshilik beredi, basqasha etip aytqanda, rolli oyın shaxslarara baylanısta kónlikpe hám qábiletlerdi ózlestiriw ushın shınıǵıw bolıp esaplanadı. Sol munasábet penen rol oynaw tárbiyalıq funkciyanı támiyinleydi.
Rolli oyınnıń tárbiyalıq áhmiyetin, onıń óspirimge hár tárepleme tásirin artıqsha bahalaw qıyın. Oyın balalar toparın jıynawǵa járdem beredi, uyalshaq hám qorqaqlar aktiv jumısta qatnasadı hámde bul topardaǵı hár bir adamnıń ózin ózi tastıyıqlawına járdem beredi. Rolli oyınlarda sanalı ıntızam, miynetsúygishlik, óz-ara járdem, óspirimniń aktivligi, túrli iskerlik penen shuǵıllanıwǵa tayarlıq, ǵárezsiz, óz kózqarasın qorǵaw, ǵayrat kórsetiw hám arnawlı bir máselelerde eń jaqsı sheshimdi tabıw qábileti, sharayatları uyreniledi. Oqıtıw ámeliyatı hám arnawlı izertlewler, studentler unamlı rolde tańlanıwda usı joqarıdaǵılardı kórsetedi.
Usınıń menen birge, balalar ózleriniń unamsız qásiyetlerin mısqallaw ushın unamsız belgiler rolin oynawdan kóriwge boladı. Yaǵnıy, biz rolli oyınlardıń tárbiyalıq funkciyası haqqında sóylesemiz.
Rolli oyın mektep oqıwshılarınıń basqa shaxs rolin oynaw, ózlerin baylanıs sherigi pozitsiyasınan kóriw qábiletin qáliplestiredi. Bul studentlerdi óz minez-qulqların hám sáwbetlestiń minez-qulqların joybarlawǵa qaratadı, óz háreketlerin baqlaw, basqalardıń háreketlerine obiektiv ataq beriw qábiletin rawajlantıradı. Sol sebepli rolli oyın jóneltiriwshi funkciyanı atqaradı.
A. N. Leontyev balalardıń rolli oyının xarakteristikalap, balanıń háreketke bolǵan mútajligi hám háreket talap etetuǵın operatsiyalardı atqara almaw ortasındaǵı qarama-qarsılıq, saykes emeslik iskerlıǵınń bir túrinde - oyın iskerliginde, oyında sheshliwi múmkinligin aytıp otedi. Bunday qarama-qarsılıq óspirim balalarǵada tiyisli bolıp tabıladı. Bunnan tısqarı, óspirimler baylanısqa tezirek umtıladı hám rol oynaw olarǵa iskerlik kontekstinen tısqarına shıǵıw jáne onı keńeytiw múmkinshiligin beredi. Óspirimniń qálew-tileklerin orınlawdı támiyinlew, rolli oyın usınıń menen kompensatsion funkciyanı atqaradı.
Sonday etip, rolli oyın oqıw processinde 5 tiykarǵı funkciyanı atqaradı :
 motivatsion
 trening
 tárbiyalıq
 jóneltiriw
 kompensatsion.