I(q-q). indd

’biw A’li ibn Sina wo’zinin’ «Dani’shnama» kitabi’n’da «Linzani’n’ wot 
aldi’ri’wg’a sebebi, woni’n’ bir ta’repten kiyati’rg’an nurlardi’ bir tochkag’a 
ji’ynawi’nda boli’p yesaplan’adi’. Bul tochka ku’shli jaqti’landi’ri’ladi’ 
ha’m ku’shli i’si’ydi’» dep jazadi’. 
Quysh energiyasi’ menen isleytug’i’n geliotexnikali’q quri’lmalar 
VII bap. Jaqti’li’q energiyasi’nan paydalani’w

---

110
XX a’sirdin’ baslari’nda baslang’an. Bul da’wirde O’zbekistanda Quyash 
energiysi’ menen isleytug’i’n geliotexnikali’q quri’lmalar (temeki ekstrakti’n 
Quyash nuri’nda puwlandi’ri’w, ta’jiriybe teplicalari’) quri’ldi’.
Geliotexnika tarawi’nda da izertlewlerdi ali’p bari’wg’a itibar bere-
le baslandi’. 1934-ji’li’ Tashkentte Geliotexnika laboratoriyasi’ xi’zmet 
ko’rsete basladi’. 1943-ji’li’ O’zbekistan ilimler Akademiyasi’ni’n’ Fizika-
texnika instituti’nda Geliotexnika laboratoriyasi du’zildi. Bul laboratoriyda 
ali’p bari’lg’an izertlewler tiykari’nda Quyash energiyasi’nan paydalani’p 
suw i’si’ti’w quri’lmalari’, miywe keptirgishler, pille jibitiwshi ha’m kep-
tirgishler, sera suyi’lti’ri’wshi’ quri’lmalari’ islep shi’g’i’ldi’.
1946-ji’li’ Fizika-texnika instituti’nda diametri 10 m li ayna si’yaqli’ 
paraboloid quri’lma quri’ldi’. Quyash energiyasi’n ji’ynap beretug’i’n bul 
quri’lmadan puw ha’m muz ali’w jumi’slari’nda paydalani’ldi’.
1963-ji’li’ O’zbekistan ilimler akademiyasi’ni’n’ Geofi zika bo’limi 
du’zildi. Ali’p bari’lg’an ilimiy izertlewler tiykari’nda Quyash nuri’n ji’ynaw 
ha’m wonnan paydalani’wg’a qarati’lg’an ha’r qi’yli’ quri’lmalar islep 
shi’g’i’ldi’. Mi’sali’, ji’ynalg’an quysh nuri’ni’n’ ta’sirinde awi’ri’wlardi’ 
yemleytug’i’n medicinali’q quri’lmalar, awi’l xojali’g’i’ eginleri tuxi’m-
lari’na Quyash nuri’ menen islew beriwshi quri’lmalar islep shi’g’i’ldi’.
Respublikami’zda Quyash energiyasi’nan paydalani’w bari’si’nda 
u’lken jetiskenliklerge yerisildi. 1960-1970-ji’llardan-aq bul tarawda 
ali’mlari’mi’z U.O.Oripov, S.A.Azimov ha’m basqalar tiykar salg’an gelio-
texnika mektebi qa’liplesken yedi. 1976-ji’li’ S.A.Azimov bashi’li’g’i’nda 
hu’kimetimiz qarari’na muwapi’q O’zbekistan ilimler akademiyasi’ni’n’