“Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami T.: Tmi, 2003. bet
Download 1.05 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiy talimotlar tarixi-1
|
1-sxema. Jamg’arma va investitsiyalar tenglashuvi va makroiqtisodiy
muvozanat o’rnatilishining yangi klassik modeli. Resurslarnin g miqdor va sifat o’zgarishi Milliy daromad o’zgaris hi Jamg’arma hajmining o’zgarish i Foiz stavkasinin g o’zgarishi Investitsi ya hajmining o’zgarishi 139 2-sxema. Jamg’arma va investitsiyalar tenglashuvi va ish bilan bandlik darajasi o’rnatilishining keynscha modeli. Barcha oldingi iqtisodiy nazariyaning isbotlab berishicha, iqtisodiy o’sishning asosi tejamkorlik, joriy iste’moldan o’zini tiyish hisoblanadi. J.M.Keyns bu tushunchani inkor etdi. U e’tiborni «tejamkorlik uddaburonliksiz bo’lishi mumkin emas», «tejamkorlik uddaburonlikdan oshib ketishi bilanoq, u oxirgisining jonlanishiga halaqit beradi» degan qoidaga qaratdi. Haqiqatdan ham, jamg’armalarning ko’payishi investitsiyalarning ko’payishidan ustun bo’lishi bilan bog’liq bo’lgan iqtisodiy rivojlanish ertami-kechmi to’xtaydi: samarali talab yalpi taklifdan orqada qoladi va ortiqcha ishlab chiqarish vujudga keladi. Bunda mantiqqa zid xulosa kelib chiqadi: jamiyat qancha boy bo’lsa, ortib borayotgan jamg’arma hissasini qoplash uchun u shuncha ko’p investitsiyalashi kerak. Bunday tadqiqot variantlaridan biri P.Samuelson va E.Xansenlar taklif qilgan «keynschilik kresti» modelidir. Keynschilik kresti. Faraz qilaylik, iste’mol xarajatlari va jamg’armalarning milliy daromad miqdoriga bo’lgan bog’liqligi – jadvaldagi raqamlar bilan aniqlanadi. To’la ish bilan bandlikka erishish uchun 400 birlik milliy daromad ishlab chiqarish zarur. Klassiklar modelida ishlab chiqarishning har bir darajasida jamg’arma va investitsiyalar hajmi mos tushadi, negaki jamg’armaning ortib borishi bilan foiz stavkasi kamayadi va kapital qo’yilmasi ko’payadi. Shuning uchun bozor mexanizmi to’la ish bilan bandlikka muvofiq keladigan ishlab chiqarish mikdorini avtomatik tarzda ta’minlaydi. Lekin keynschilik modelida investitsiyalar milliy daromad miqdoridan avtonom holatda bo’ladi. Ular 50, 100 yoki 150 pul birligi darajasida bo’lishlari ham mumkin. Kapital qo’yilmasi miqdori 100 deb faraz qilaylik. Bunday sharoitda 400 birlik milliy daromad ishlab chiqarish mumkin emas, negaki 50 birlik (1/8 qismi) realizatsiya qilinmaydi. Natijada makroiqtisodiy muvozanat 300 birlik milliy daromad darajasida o’rnatiladi. Pul massasi- ning o’zgarish i Ish bilan bandlik darajasinin g o’zgarishi Jamg’arma hajmining o’zgarishi Milliy daromadnin g o’zgarishi Mehnatga bo’lgan talabning o’zgarishi Investitsi ya-lar hajmining o’zgarishi Ko’riladigan foydadagi o’zgarish Foiz stavkasini ng o’zgarishi Download 1.05 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|