Iqtisodiy ta'limotlar

Asosiy tushuncha va iboralar 
"Avesto" , "Hidoya" asari; islomdagi farz va sunnat amallari; zakot; 
halol mehnat, halol luqma, ehson, sadaqa; ehtiyoj, boylik, mulk, davlat.
Nazorat va mulohaza uchun savollar 
1. "Buyuk ipak yo`li" ning Markaziy Osiyoda iqtisodiy munosabatlar 
ravnaq topishida o`rni nimalardan iborat? 
2. "Avesto"dagi iqtisodiy g`oyalarda ijtimoiy mehnat taqsimotining 
qaysi jihatlariga ko`proq e'tibor berilgan? 
3. "Avesto" asarida qashshoqlikni yo`qotish borasida qanday tadbirlar 
asos qilib olingan. 
4. "Alpomish" dostonidagi ijtimoiy nizoda islom ta'limotidagi qanday 
mezon sabab bo`lgan? 

---

65 
5. Xalq maqollaridagi iqtisodiy fikrlarni bayon eting. 
6. Islom ta'limotidagi iqtisodiy g`oyalarni qanday guruhlarga taqsimlash 
mumkin. 
7. Farobiy, Ibn Sino, Beruniy va Yusuf Xos Hojibning iqtisodiy 
g`oyalaridagi umumiy va xususiy jihatlarni so`zlab bering. 
8. 
Milliy 
iqtisodiy 
tafakkur 
shakllanishida 
Markaziy 
Osiyo 
donishmandlari iqtisodiy g`oyalarining ahamiyatini so`zlab bering. 

---

66 
Nafsing agar xalqqa beshakdurur, 
Bilki bu nafs o`zinga ko`pakdurur. 
Odami ersang, demagil odamiy. 
Aniki, yo`q xalq g`amidin g`ami. 
A.Navoiy 
4-BOB. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR 
DAVRIDAGI IQTISODIY G’OYALAR 
4.1. Amir Temur davridagi iqtisodiy g`oyalar 
Amir Temur va uning avlodlari davrida markazlashgan davlat barpo 
etildi, iqtisodiyotning barcha sohalarida (hunarmandchilik, qurilish, qishloq 
xo`jaligi, ayniqsa savdoda) muhim yutuqlar qo`lga kiritildi. Bunga to`g`ri 
tanlab olingan iqtisodiy g`oyalar va iqtisodiy siyosat yordam berdi. 
Amir 
Temur 
(1336-1405) 
davlat 
va 
iqtisodiyotni boshqarishda o`ziga xos maktab 
yaratgandi. Sohibqiron davlatida devoni buzurg (bosh 
vazir) dan tashqari har bir viloyatda Devon 
deyiluvchi boshqarma bo`lgan. U davlatning butkul 
ishlarini: soliq yig`ish, tartib saqlashni, ijtimoiy 
binolar - bozorlar, hammomlar, yo`llar, suv 
inshootlari tarmoqlarini nazorat qilardi. Xalqning 
hulq-axloqi kuzatib turilardi. Uning xodimlari vaqti-
vaqti bilan so`roq, tekshirish, taftish va tergov 
ishlarini olib borishardi. Ayniqsa, toshu-tarozi 
to`g`riligi, odil baho tekshirilgan, qallob va 
tovlamachilar qat'iy jazolangan, eng muhimi bu ish to`ppa-to`g`ri bozorda, xalq 
oldida amalga oshirilgan. Savdogarlarga olib kelingan mol ustiga 10 foiz narx 
qo`yish mumkin bo`lgan. Temur saltanatini idora qilish uchun turli vazirlar 
faoliyat ko`rsatgan. Shunday vazirlardan birinchisiga yer soliqlari, boj, o`lpon-
soliq undirish hamda mirshablik yumushlarini boshqarish yuklatilgan. Bu vazir 
mamlakatdagi muhim ishlarni, kundalik muammolarni hal qilgan, raiyat 
ahvolini kuzatgan, viloyatlardan olingan hosil, soliq, o`lponlarni taqsimlagan.
Ikkinchi vazir sipoh vaziri hisoblanib, sipohiylarning maoshlari va tanho 
(bu yerda - toju-taxt uchun qilgan xizmatlari evaziga beriladigan in'om 
ma'nosida)larni boshqargan. 
Uchinchi vazir esa egasiz qolgan, o`lib ketgan va qochganlarga tegishli 
mollarni, kelib-ketayotganlar, savdogarlar mol-mulkidan olinadigan zakot va 
bojlarni, mamlakat chorvasini boshqarib, bularning barchasida to`plangan