Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)”YO‘nalishi “Iqtisodiyot. Praktikum” fanidan r

2. Ishlab chiqarish samaradorlikning turlari
Ishlab chiqarish samaradorlikning bir necha turlari mavjud bo’lib:

- Ishlab chiqarish samaradorligi

• 
  Texniksamaradorligi
  - 'X' samaradorligi
  
• 
  Dinamiksamaradorligi
  - Ijtimoiy samaradorligi
  
• 
  Taqsimlash samaradorligi
  

Ishlab chiqarish samaradorligi, firma resurslarni birlashtirganida, berilgan natijani eng kam o'rtacha qiymatda ishlab chiqaradigan tarzda yuzaga keladi. Xarajatlar firmaning qisqa muddatli o'rtacha xarajatlar egri chizig'idagi eng past nuqtada minimal darajaga tushiriladi. Bu shuningdek ATC = MC degan ma'noni anglatadi, chunki MC har doim ATC egri chizig'ining eng past nuqtasida ATC ni kesadi
Texnik samaradorlik ma'lum bir kirishdan, masalan, ishchi yoki mashina yoki ma'lum bir kirish birikmasidan qancha mahsulot olish mumkinligi bilan bog'liq. Maksimal texnik samaradorlik ma'lum miqdordagi kirishdan maksimal darajaga tushganda yuzaga keladi
X samaradorligi dastlab 1960 yillarda Xarvi Leybenshteyn tomonidan boshqaruv samaradorligiga nisbatan qo'llanilgan tushunchadir. Kontseptsiya, ayniqsa boshqaruvni maksimal darajada ishlab chiqarish uchun motivatsiya mavjud bo'lgan yoki bo'lmagan holatlarga nisbatan qo'llanilishi mumkin. X samaradorligi ma'lum bir kirish hajmidan firmalar chiqishi qanchalik katta bo'lsa, shunday bo'ladi. Bu firmalar menejerlar iloji boricha ko'proq mahsulot ishlab chiqarishga rag'batlantiriladigan raqobatbardosh bozorlarda faoliyat yuritganda paydo bo'lishi mumkin.)
Bozorlar, raqobatbardosh raqobat darajasidan past bo'lganda, monolitopoliyalar va monopoliyalarda, 'X' samaradorligini yo'qotish ehtimoli bor, va boshqaruv motivatsiyasining yo'qligi tufayli mahsulot maksimal darajada oshirilmaydi.
Dinamik samaradorlik tushunchasi odatda avstriyalik iqtisodchi Jozef Shumpeter bilan bog'lanib, texnologik progressivlik va innovatsiyani anglatadi. Neoklassik iqtisodiy nazariya shuni ko'rsatadiki, biron bir sohadagi mavjud firmalar, amaldagi shaxslar kirish to'siqlari bilan juda himoyalangan bo'lsa, ular samarasiz bo'ladi. Shumpeter bu har doim ham shunday emasligini ta'kidladi; haqiqatan ham yuqori himoyaga ega bo'lgan firmalar ko'proq xavfli innovatsiyalarni amalga oshirishi va dinamik samaradorlik keltirib chiqarishi mumkin.