Isbot qilishdan maqsad nima?

Dalillarning qanday xususiyatlari mavjud

Dalillarning xususiyatlari - bu shunday zarur belgilarki, ularsiz dalillardan dalil sifatida foydalanish mumkin emas.
Quyidagilar dalillarning xususiyatlariga kiradi:
- aloqadorlik;
- maqbullik;
- ishonchlilik;
- kuchi (ahamiyatlilik);
- yetarlilik.
Dalilning oʻz mazmuni bilan ish uchun ahamiyatli holatlarni aniqlash vositasi sifatida xizmat qila olishi aloqadorlik deb ataladi. Boshqacha aytganda, aloqadorlik - bu dalilning mazmunan yaroqliligi hisoblanadi. Dalil mazmuniga quyidagi maʼlumotlar kirishi mumkin:
1) isbot qilinishi lozim boʻlgan holatlarning birortasi;
2) daliliy fakt ahamiyatiga ega boʻlgan boshqa holatlar, yaʼni isbot qilishda argument sifatidagi maʼlumotlar;
3) boshqa dalillar toʻgʻrisida – ularning mavjudligi, ishonchli¬ligi, maqbulligi toʻgʻrisidagi maʼlumotlar.
Dalilning shakl jihatdan yaroqliligi - bu uning maqbulligi¬dir.
Dalilni maqbul deb topish uchun u quyidagi talablarga javob berishi shart:
a) dalil olinadigan manbaning qonuniy boʻlishi;
b) dalilni olish usulining qonuniy boʻlishi;
v) dalilning protsessual rasmiylashtirilishi;
g) dalillarni olish tergov va sud harakatlarini oʻtkazishga va¬kolatli boʻlgan subʼekt tomonidangina amalga oshirilishi.
Dalilning ishonchliligi deyilganda, haqqoniyligi shubha tugʻ-dirmaydigan dalil tushuniladi.
Dalil mazmunining haqiqiyligi, yaʼni undagi haqiqiy maʼlu¬motlarning voqyelikka muvofiqligi toʻliq, soʻzsiz ishonchga egaligi eʼtirof etilgan taqdirda u ishonchli hisoblanadi. Dalil ishonchli¬ligi uni dastlabki tergov va sudda sinchkovlik bilan tekshirish orqali bilinadi. Dalillar ishonchliligini aniqlashda protsessual fan bilish nazariyasiga, predmetni har tomonlama va xolisona oʻrga¬nishni, uning barcha tomonlarini bilishni talab etadigan usulga amal qiladi.
Dalilning kuchi(ahamiyatliligi) – bu uning daliliy qimmati, argument sifatida mantiqiy ishonchliligidir.
Dalillar majmui asosida ishonchga sazovor xulosa chiqarish mumkin boʻlishiga va ish boʻyicha haqiqatga mos keladigan qaror chiqa¬rilishiga dalillarning yetarliligi, deb aytiladi.

21. 
    Hosila dalillarning qanday turlari bor?
    

O'z navbatida, hosilalar boshqa dalilning mazmunini takrorlovchi (boshqa manbalardan olingan ma'lumotlarni ko'paytiruvchi) isbotlar deb ataladi. Hosil dalillar dastlabki dalil asosida yuzaga keladi, u ham ishonchli bo'lishi mumkin, ammo sud uni baholashga ehtiyotkorlik bilan yondashishi kerak. Hosil bo'lgan dalillar boshqa shaxsdan fakt to'g'risida bilib olgan guvohning ko'rsatmalari, shuningdek izlardan olingan hujjatning nusxasi bo'ladi.
Birlamchi va hosilaviy dalillarni tahlil qilishda yuridik adabiyotning asosiy e'tibori hosila dalillarga qaratiladi, ya'ni. ularning shakllanishi jarayonida xatolarga yo'l qo'yish imkoniyatini yashiradiganlar. Zudlik prinsipiga ko‘ra, sud, asosan, ishning holatlarini birlamchi manbalar bo‘yicha tekshirishi, hosila dalillar esa, birinchi navbatda, birlamchi manbalarni aniqlash vositasi sifatida qo‘llanilishi kerak.
Ushbu tasnifning amaliy ahamiyati shu va boshqa dalillarni shakllantirish jarayonining ma'nosida bo'lib, dalillarni tekshirish jarayonini to'g'ri o'tkazishga imkon beradi. sud jarayoni, tarafga, guvohga, ekspertga savolni to'g'ri qo'ying va ish bo'yicha zarur ma'lumotlarni bilib oling.
Sud dalillarni ishga qabul qilishni rad eta olmaydi, chunki ular asosiy manbalar emas. Dastlabki va hosila dalillarning ishonchliligi sud tomonidan ishning barcha materiallari bilan solishtirish natijasida baholanadi.

22. 
    Hosila dalillar dastlabki dalilni topish uchun yordam beradi. Izohlang
    

Hosila dalillar esa isbotlanishi lozim bo‘lgan fakt to‘g‘risidagi ma’lumot birinchi manbadan emas, balki boshqa manbadan olingan dalillardir.
Dastlabki va hosila dalillar tergovchi, sud ushbu axborotni dastlabki manbalardan yoki «ikkinchi qo‘l»dan olishiga qarab farqlanadi.
O‘z navbatida hosila dalillar ham isbot qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. Xususan, dastlabki dalillarni topish va tekshirishda yoxud dastlabki dalil yo‘qolganida ularni qayta tiklashda hosila dalillaridan unumli foydalanish mumkin.
O'z navbatida, hosilalar boshqa dalilning mazmunini takrorlovchi (boshqa manbalardan olingan ma'lumotlarni ko'paytiruvchi) isbotlar deb ataladi. Hosil dalillar dastlabki dalil asosida yuzaga keladi, u ham ishonchli bo'lishi mumkin, ammo sud uni baholashga ehtiyotkorlik bilan yondashishi kerak. Hosil bo'lgan dalillar boshqa shaxsdan fakt to'g'risida bilib olgan guvohning ko'rsatmalari, shuningdek izlardan olingan hujjatning nusxasi bo'ladi.
Birlamchi va hosilaviy dalillarni tahlil qilishda yuridik adabiyotning asosiy e'tibori hosila dalillarga qaratiladi, ya'ni. ularning shakllanishi jarayonida xatolarga yo'l qo'yish imkoniyatini yashiradiganlar. Zudlik prinsipiga ko‘ra, sud, asosan, ishning holatlarini birlamchi manbalar bo‘yicha tekshirishi, hosila dalillar esa, birinchi navbatda, birlamchi manbalarni aniqlash vositasi sifatida qo‘llanilishi kerak.
Ushbu tasnifning amaliy ahamiyati shu va boshqa dalillarni shakllantirish jarayonining ma'nosida bo'lib, dalillarni tekshirish jarayonini to'g'ri o'tkazishga imkon beradi. sud jarayoni, tarafga, guvohga, ekspertga savolni to'g'ri qo'ying va ish bo'yicha zarur ma'lumotlarni bilib oling.
Sud dalillarni ishga qabul qilishni rad eta olmaydi, chunki ular asosiy manbalar emas. Dastlabki va hosila dalillarning ishonchliligi sud tomonidan ishning barcha materiallari bilan solishtirish natijasida baholanadi.

23.