Ishlab chiqarish turlari va ularda ishni tashkil qilish

Moslamaning xatoligi uning detallarining xatoligi va yemirilishi natijasida hosil 
bo‘lib, tayyorlanayotgan detalning dopusklari maydoni qiymatidan 1/3-1/5 barobar 
ortib ketmasligi kerak. 
Yo‘nishda kesish yo‘li L, m da quyidagicha aniqlanadi: 
(2.1) 
bu yerda: D – ishlov berilayotgan yuza diametri, mm: l – ishlov berilayotgan yuza 
uzunligi, mm: S – uzatishlar miqdori, mm/ayl. 
Bitta partiyadagi n detallarga ishlov berilsa, u holda umumiy yo‘l L
N
=L*N. 
Kesuvchi asbobni moslashishi uchun dastlabki yemirilish yo‘lini 1000 m deb olsak. 
(2.2) 
normativlardan foydalanib keltirilgan yemirilish K ni qabul qilsak, u holda umumiy 
yemirilish E
R
 bo‘ladi
(2.3) 
2.1.5 -§. Kesuvchi asbobni o‘rnatish va stanokni sozlash 
Donali ishlab chiqarish sharoitida kesuvchi asbobni sozlash ishlov berish 
davrida ishchi tomonidan amalga oshiriladi. Seriyali va yalpi ishlab chiqarish 
sharoitlarida esa sozlovchi tomonidan ishlov berishgacha amalga oshiriladi. 
Donali ishlab chiqarish sharoitida kerakli o‘lcham sinab kesib olish yo‘li bilan 
olinadi. Bu holda ma‘lum qatlam kesib olingandan so‘ng o‘lcham tekshirib ko‘riladi 
va h.k. bu ishni talab etilgan o‘lchamga erishgunga qadar davom ettiriladi. Bu ishlarni 

---

bajarishda ishchi dastgohdan foydalaniladi. Bu usulda sinab kesilgan uzunlikdagi 
kesish chuqurligi detalning butun uzunligi bo‘yicha bir xil bo‘lmasligi tufayli xatolik 
hosil bo‘ladi. 
Zamonaviy usullardan biri, talab etilgan o‘lchamni avtomatik tarzda olishdan 
iborat. Bu usulga ko‘ra dastgohning ishchi organlari, moslama va kesuvchi asbob 
avvaldan kerakli ravishda talab etilgan o‘lchamga sozlanadi. Buning uchun kesuvchi 
asbob harakatini chegaralovchi maxsus to‘sqichlar o‘rnatiladi. Kesuvchi asbobni 
o‘rnatish, ularni almashtirish, to‘sqichlarni yeyilish natijasida xatoliklar yuzaga keladi. 
 
2.1.6 -§. Zagotovkani stanok va moslamaga o‘rnatish va bazalash xatoligi 
O‘rnatish xatoligi E
ur
umumiy xatoliklarni tashkil qiluvchi xatoliklardan biri 
bo‘lib, bazalash xatoligi E
b
va mahkamlash xatoligi E
m
yig‘indisidan iborat. 
Bazalash xatoligi o‘rnatish bazasi bilan o‘lchov bazalarini qo‘shilmaganligi 
sababli hosil bo‘ladi. 
Mahkamlash xatoligi qisish kuchi ta‘sirida detalning siljishi tufayli hosil bo‘ladi. 
Zagotovkaning siljishi o‘q bo‘yicha, radial va burchak ostida bo‘lishi mumkin. 
Tekis yuzalarga ishlov berishda bazalash xatoligi vektori va mahkamlash 
xatoligi vektorlari bir nuqtaga yo‘nalgan deb qabul qilinsa: 
E
u
=E
b
+E
m
 
(2.4) 
Aylanish o‘qiga ega bo‘lgan yuzalarga ishlov berishda bazalash va xatoliklari 
vektorlari turli burchak ostida o‘zaro joylashgan deb qaralsa: 
(2.5) 
Agarda o‘rnatish bazasi bilan o‘lchov bazasi birga bo‘lsa E
b
=0 bo‘ladi. 
2.1 – rasmda ko‘rsatilgan holat uchun L o‘lchamni ta‘minlashda E
bL
=0 chun ham 
bazalash ham o‘lchov bazasidir. K o‘lchamni ta‘minlashda esa o‘lchov bo‘lgani uchun 
E
b
=δ. 
Detallarni bazaviy teshiklari bo‘yicha silindrik yuzalarga o‘rnatishda 
(barmoqlarga) o‘lchov bazasi ta‘minlanayotgan o‘lcham yo‘nalishida siljishini 
inobatga olish kerak (2.1-rasm). 

---

Kengayuvchi barmoqqa o‘rnatilganda (oraliq yo‘q holda) l-o‘lchamga nisbatan 
xatolik zagotovka diametri D ning dopuski maydonining yarmiga teng bo‘ladi. E