Islom dinidagi ideologiyaliq siyasiy ağimlar. Missionerlik va prozelitizmninig salbiy oqibatlari. Joba : 1 Islam daǵı jónelisler. Siyasiy partiya, háreket, gruppa hám gruppalar

1. Quran hám sunna tekstleri;

2. Sahobalarning pátiwaları ;

3. Ayırım saxobalarning Quran hám sunnaga muwapıq bolǵan sózi;

4. Istinodi hálsiz yamasa xabar beretuǵınları sanı kem bolǵan ádisler;

5. Ulıwma ılajsız qalǵanda salıstırıw boyınsha húkim shıǵarıw.

Shialik baǵdarı daǵı islamdaǵı mektepler.

Shialik baǵdarı daǵı islamdaǵı mektepler tiykarlanıp besew bolıp, olarǵa tómendegiler kiredi : Ismoiliy, Káramatiy, Ravofiziy, Zaydiy, Jafariy islamdaǵı mektepleri.

Shia baǵdarınıń Ismoiliy islamdaǵı mektepleri vIII asro'rtalarida qáliplesip, X-XI ásirlerde jaqın hám orta shıǵısda keń tarqalǵan. Usı islamdaǵı mekteplerdiń payda bolıwı arab xalifaligida klasıy qarama-qarsılıqlardı hám de feodal gruppalar ortasında gúres hám xalıq qo'zg'alonlarining kusheytiwi menen baylanıslı. Abbosiylarga qarsı gúresti dawam ettiriw tárepdarı bolǵan bir gruppa shialar 6 - imom Ja'far Sadıqtıń úlken balası Ismoil átirapına jipslashadilar. IX ásir aqırına kelip Ismoiliy aǵımı ǵárezsiz islamdaǵı mektepler retinde dúziledi. Onıń táliymatı áwele, ekige - sırtqı (ashıq ) hám sırlı (jasırın ) baǵdarına bólinedi. Orta ásir dawamında ismoiliylar arasından Teoriyalıq (Hashshoshiy),

Musta'liy, Druz, Qirmitiy aǵısları ajralıp shıqqan, házirgi dáwirde Konfliktriy islamdaǵı mektepleri Siriya, Iran, Pakistan, Avg'oniston arqaında, Pomirda Musta'liy islamdaǵı mektepleri bolsa, Emen, Indiya, Pakistan, Egipette, Druz islamdaǵı mektepleri Siriya hám Livanǵa saqlanıp qalǵan.

Qaromatiy islamdaǵı mektepleri. Qaromatiylar shia islamdaǵı mekteplerindegi Ismoiylarning tiykarǵı shaxobchalaridan biri bolıp, IX ásir aqırında Irakda payda bolǵan, Siriya hám Emende tarqalǵan. Olardıń jetekshisi Hamdosh ibn Ash'asning balası Abu Tohir Sulaymon (914-943) dáwirinde qaromatiylar 930 jıl haj waqtında Makkaga bastırıp kirip, qalanı talon - taroj etkenler, bir neshe mıń hojini hám makka xalqın qatl etip, asrga alǵanlar. Ka'bani wayran etip, qara tasdı ekige bolıp, Bahroinga alıp ketkenler. Tek 20 jıldan keyin úlken tólew ornına ol makkaga qaytarıp berilgen.

Zaydiy islamdaǵı mektepleri. Zaydiya gruppasınıń tiykarlawshisi Zayd ibn Ali Zayn al-obidin (698-740 ) Madinada tuwılǵan. Imom Zayd ákesi qolında oqıadı. Atasınıń opatınan keyin diniy ılımlardı ájaǵası Muhammad Boqirdan úyrenedi. Sonıń menen birge, óz úzeńgileslerinen bolǵan Ja'far as-Sadıqtan ádis hám fiqh ılımların úyrendi. Zayd ibn Ali ılım jolında Basraga barıp, mu'tazila, shekemiya, jahmiya hám basqa túrli gruppalar isenimleri tiykarların úyrendi. Ol waqıtta Basra hám Kufada usı gruppalar sıyaqlı xristian hám parsı filosofiyasınan tásirlengen aǵıslar kóp edi. Bul jerde vosil ibn Ato (mu'tazila sóz mektep tiykarlawshisi) den isenim ilmini jetilisken iyelegach, ózi ushın mu'taziliylar jolin tańladı.

Keyinirek Zayd ibn Ali imomat máselesinde orta joldı tańladı. Onıń pikirine kóre, imomlik bir shaxs tárepinen tayın etińmeydi hám ol óz áwladlarına imomlikni wásiyat da etpeydi, bálki Fotimaning zurriyotidan bolǵan ǵajarlı, mujtahid, haqıyqattı anıq aytuvchi kisi saylanadı.