Iv bob. Boshqarishning tashkiliy tuzilmalari

4.3.4. Dasturli-maqsadli tuzilma va uning turlari 
Hozirgi zamon korxonalari faoliyatidagi ko‘pgina muammolarni hal etish 
gorizontal bo‘yicha kelishib olishni va muvofiqlashni talab etadi. Masalan, korxona 
yangi turdagi mahsulot ishlab chiqarishga o‘tadigan bo‘lsa: 
• materiallarni sarflashning yangi normasini ishlab chiqish; 
• mehnat normalarini qayta ko‘rib chiqish; 
• turli kasblardagi ishchilarni tayyorlash va qayta tayyorlash; 
• yangi materiallarga ehtiyojni aniqlash; 
• etkazib beruvchilar bilan aloqa o‘rnatish; 
• yangi texnologiya va texnikani joriy etish va hokazolar talab qilinadi. 
Bularni mazmun va muddatlariga ko‘ra kelishib olish, ishlab chiqarishning 
ko‘pgina unsurlarini tutashtirish ishlarini turli xizmatlar bajaradi. Goho funksional 
xizmatlar o‘rtasidagi bu gorizontal aloqalar juda cho‘zilib ketadi, baxs va nizolar 
bilan amalga oshiriladi. CHiziqli struktura rahbari esa ko‘p sonli bo‘linmalar ishini 
muvofiqlashtirishga juda qiynaladi. 
Bu muammolarni yangi tashkiliy boshqaruv strukturalarini tuzish yo‘li bilan 
aniqrog‘i, chiziqli-funksional boshqaruv strukturalariga tuzatishlar kiritish yo‘li 
bilan hal etiladi. Bunday struktura dasturli-maqsadli struktura deb ataladi.  
Bunday struktura quyidagi uch ko‘rinishda bo‘ladi: 
• loyiha bo‘yicha boshqaruv; 
• mahsulotta ko‘ra boshqaruv; 
• matritsaviy struktura. 

---

Loyiha bo‘yicha boshqaruvdan yangi texnika va texnologiyani qisqa muddatda 
joriy qilish zaruriyati tug‘ilgan hollarda foydalaniladi. Bunda vaqtinchalik maxsus 
xizmat bo‘limi tuzilib, unga resurslar beriladi. Bu bo‘lim loyiha tayyorlaydi va uning 
ijro etilishini nazorat qiladi Ish bitgandan keyin loyihalash guruhi tugatiladi. 
Loyiha bo‘yicha boshqarish muntazam rahbarlikni aniqlashtiradi, kichik 
bo‘laklarga ajratadi yoki to‘ldiradi. U loyihani bajarish uchun korxonaning barcha 
funksional xizmatlari va bo‘linmalari faoliyatini muvofiqlashtiruvchi organ 
hisoblanadi. 
Bu organga tegishli huquqlar beriladi va u vazifalarning bajarilishi uchun to‘la 
javobgar hisoblanadi. 
Loyiha bo‘yicha boshqaruv ko‘p nomenklaturali ishlab chiqarishda tuziladi. 
Loyiha rahbari maxsus vakolatga ega bo‘lib, texnologik jarayonlarni bo‘g‘inlar, 
ishchilar o‘rtasida taqsimlaydi, uning bajarilishini nazorat qilib boradi. CHiziqli 
rahbarning shu ishlarga oid buyruqlari loyiha rahbari bilan kelishiladi (13-chizmaga, 
punktir chiziqlarga e’tibor bering). Bunda bajaruvchi kishi ikki va undan ortiq 
rahbarga ega bo‘lib, rasmiy jihatdan ularga bo‘ysunadi. Masalan, texnik 
toshpiriqlarni u sex boshlig‘idan, jarayonlarni bajarish jarayonida esa ko‘rsatmani 
mutaxassisdan, loyiha rahbaridan oladi. 
Mahsulotga ko‘ra, boshqaruvning afzalligi axborotlarning kelish yo‘llari va 
oqimining qisqarishida, yakkaboshchilik tamoyiliga to‘la rioya qilinishida, 
boshqarishning yuqori bosqichlarini mayda joriy vazifalardan halos qilishda 
namoyon bo‘ladi. Bunday struktura bozorda talabning o‘zgarishiga tezkor 
munosabat bildirishga qodir.