Iv bob. Boshqarishning tashkiliy tuzilmalari

 
4.3.1. Chiziqli tuzilmaning mohiyati 
CHiziqli struktura boshqarish strukturasining eng sodda turi bo‘lib, u quyydagi 
ko‘rinishga ega (10-chizma). 
Bunda boshqarishning hamma funksiyalari korxona rahbari (1) qo‘lida to‘planib, 
barcha quyi rahbarlar (A, B, V) va ishlab chiqarish bo‘g‘inlari (A
1
, A
2
; B
1
, B
2
; V
1
, 
V
2
) unga buysunadi. Har bir rahbar o‘ziga ishonib topshirilgan bo‘linma faoliyatini 
yakkaboshchilik asosida boshqaradi va barcha zarur qarorlarni mustaqil ravishda 
qabul qiladi. 
Buysunuvchi xodimlar faqat o‘zlarining bevosita rahbarlarining farmoyishlarini 
bajaradilar. YUqori turuvchi rahbar xodimlarga ularning bevosita boshlig‘ini 
“chetlab” murojaat qilmasligi kerak. Masalan, korxona direktori sex boshlig‘ini 

---

chetlab masterga buyruq bermasligi kerak. SHu tariqa rahbarlikning vertikal linyasi 
va bo‘ysunuvchilarga ta’sir ko‘rsatishning to‘g‘ridan-to‘g‘ri yo‘li ochiladi. 
Chiziqli stukturaning o‘ziga xos ijobiy tomonlari va kamchiliklari bor (13-
jadval). 
 
13-jadval 
Сhiziqli strukturaning ijobiy va salbiy tomonlari 
Ijobiy tomonlari 
Salbiy tomonlari 
• bunday struktura bir-biriga zid, chalkash 
topshiriqlar berilish hollarini kamaytiradi, 
yakkaboshchilikni va shaxsiy javobgarlikni 
mustahkamlaydi; 
• bu struktura oddiy, puxta va tejamlidir; 
• bosqichlar 
soni 
kam 
bo‘lganda 
boshqariluvchi ob’ekt ishiga kam kishi 
aralashadi, vazifalar tezkor hal etiladi, 
butun tizim samarali ishlaydi; 
xodimlar faqat o‘z rahbariga hisobot beradilar, 
natijada ijrochilik va intizom darajasi ancha 
oshadi. 
• bunday struktura oddiy, barqaror masalalarni echishga 
mo‘ljallanganligi sababli, uning doirasida kompleks 
masalalarni hal qilish ancha qiyin kechadi, bunday 
sharoitda rahbarlar ko‘proq. tezkor ishlar bilan band bo‘lib, 
strategik kompleks muammolarni e’tibordan chetda 
qoldiradilar; 
• bunday boshqariщda teng huquqli struktura birliklari 
negizida gorizontal bog‘lanish bo‘lmaydi; 
• bunday boshqaruv sharoitida buyruqbozlik va 
rasmiyatchilikning paydo bo‘lish xavfi kuchli, chunki 
strukturaning har bir bo‘g‘inida rahbar o‘z lavozimi 
bo‘yicha farmoyish berish uchun barcha huquqlarga ega 
bo‘ladi. 
Boshqarishning chiziqli strukturasi uncha murakkab bo‘lmagan ishlab chiqarish 
sharoitida, ijrochilarning vazifalari oddiy, buyruq, va axborotlar hajmi kam 
bo‘lganda o‘zini oqlashi mumkin. Ishlab chiqarishning tobora murakkablashib, 
ko‘lamining kengayib borishi boshqarish funksiyalarini tabaqalashtirishni talab 
qiladi, chiziqli strukturaning o‘rniga chiziqli-shtabli strukturaning vujudga kelishini 
taqozo etadi.