Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki
Download 5.53 Mb. Pdf ko'rish
|
bank ishi (2) (1) (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- “SWOT” (S – strong, W – weak
|
scoring) usuli nomini olgan. 1950-yilning boshida San-Fransiskoda
skoring bo‗yicha birinchi Fair Issac nomli konsalting firma ochilgan bo‗lsada, skoring tizimi bo‗yicha mijozlarning faoliyatini baholash kredit kartalar muomalaga kiritilgandan keyin rivojlana bordi va u nafaqat mijozning moliyaqiy ahvoli, balki kredit riski darajasini ham baholash usuliga aylandi. Devid Dyuran mijozga kredit ajratishda nafaqat moliyaviy ko‗rsatkichlarga, balki uning ijtimoiy hayot ko‗rsatkichlariga ham e‘tibor qaratish lozimligini ta‘kidlaydi hamda kredit olmoqchi bo‗lgan subyektlarning ijtimoiy hayot ko‗rsatkichlari, mijozning kreditga bo‗lgan ehtiyoji va uni o‗z vaqtida qaytarishi borasidagi mas‘uliyati o‗rtasida korrelyatsion bog‗liqlik mavjudligini ko‗rsatadi. Skoring baholashda mijoz faoliyatiga nafaqat moliyaviy ko‗rsatkichlar asosida, balki ijtimoiy ko‗rsatkichlar bo‗yicha ham baho berilishi, kredit skoringni kreditga layoqatliligini baholashning boshqa tizimlaridan 311 Egri usullar esa juda keng tarqalgan. Uning mazmuni turlicha baholash ko‗rsatkichlariga ma‘lum ballar berishdan iboratdir. Buning natijasi bo‗lib mijozning kreditga layoqatliligining sinfini aniqlash xizmat qiladi. O‗z-o‗zidan ayon bo‗lib turibdiki, mijozning kreditga layoqatliligini baholashda ballar tizimidan foydalanish - eng obyektiv va iqtisodiy asoslangan qarorlarni qabul qilish jarayonidir. Yagona muammo shundan iboratki, bunda mijozning kreditga layoqatliligini baholash bo‗yicha axborotlarning yangilanishi talab qilinadi, bu esa o‗z navbatida bank uchun juda qimmatga tushishi mumkin. Shuning uchun uncha katta bo‗lmagan banklar, odatda, axborot bazasining cheklanganligi va ko‗p xarajatliligi tufayli mijozning kreditga layoqatliligini tahlil qilishda ―koeffitsiyentlar‖ usulidan foydalaniladi. Unda ko‗rsatilishicha to‗lovga layoqatli bo‗lgan ixtiyoriy qarz oluvchiga kredit berish mumkin. AQSh kongressi ―Teng kredit olish imkoniyati to‗g‗risida‖gi (ECOA) – Equal Credit Opportunites Act) qonunni qabul qilgan. Bu qonunga muvofiq kreditorlar tomonidan kredit qarz oluvchilarning yoshi, oilaviy ahvoli, jinsi, dini va millatiga qarab ajratilmasligi kerak. Kredit haqiqatda mijozning kredit to‗lay olish qobiliyatiga qarab ajratilishi lozimligi ko‗zda tutilgan. Mijozning to‗lovga layoqatliligini aniqlashda va bank tomonidan anketa to‗ldirishda asosiy mezonlarni belgilaydigan boshqa bir yuridik hujjat AQSh FRT tomonidan qabul qilingan ―V‖ yo‗riqnomasidir. Bu yo‗riqnomada qaysi ma‘lumotlar mijozni to‗lovga layoqatliligini aniqlashda balli tizim qo‗llanilishi mumkinligi ko‗rsatilgan, mijozga qarshi ishlatiladigan ma‘lumot yig‗ishdagi cheklovlar ham ko‗rsatib o‗tilgan. Masalan, qarz oluvchi majburiyatlari bo‗yicha javobgarligidan qat‘i nazar o‗z oilasi haqida anketaga ma‘lumot yozishi kerak. Kreditorlar esa kredit olish uchun arizani olganlaridan keyin 30 kun mobaynida mijozning kredit olish imkoniyati haqida unga xabar qilishi kerak. Mijozlarning kreditga layoqatligini tekshirishning boshqa usullari ham mavjud. Mijozning kreditga layoqatliligi asosida mijozning faoliyatini xarakterlaydigan zarur axborotlarni yig‗ish yotadi. Ba‘zi davlatlarda mijozning kuchli va kuchsiz tomonlari, uning imkoniyatlari va riskini aniqlashda “SWOT” (S – strong, W – weak, Download 5.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|