Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Bank risklari paydo b
o„lish sabablariga ko„ra sof va 
chayqovchilik risklariga b
o‗linadi. Sof risklar, ko‗pincha, obyektiv 
xususiyatga ega b
o‗ladi va salbiy («0») natijaga erishish ehtimolini 
bildiradi. Bu risklarga tabiiy, ekologik, transport risklari, tijorat 
risklarining bir qismi kiradi. Chayqovchilik risklari iqtisodiy faoliyat, 
jumladan, bank faoliyati bilan bevosita bo
g‗liqdir. U ijobiy yoki salbiy 
natijaga erishish imkoniyatida namoyon b
o‗ladi. Bu risklarga valyuta, 
fond, pul bozori faoliyati bilan bo
g‗liq moliyaviy operatsiyalar kiradi. 
Namoyon b
o„lish shakllariga ko„ra bank risklari tizimli yoki 
tizimsiz risklarga b
o‗linadi. Tizimli risklar bank tizimidagi umumiy 
vaziyat natijasida bankning moliyaviy ahvoli 
o‗zgarishi ehtimoli sifatida 
ta‘riflanadi. Tizimsiz yoki nomuntazam risklar bank tizimida umumiy 
ahvol barqaror saqlangan holda alohida olingan bankning moliyaviy 
ahvoli yomonlashish ehtimolini bildiradi. Bank riskining bu turlari, 
odatda, bir-biri bilan juda bo
g‗liq bo‗lganligi uchun amaliyotda bu 
turdagi risklarni bir-biridan ajratish juda qiyin. 
Boshqarish imkoniyatiga k
o„ra bank risklari ochiq va yopiq 
b
o‗ladi. Ochiq risklarni tartibga solib bo‗lmaydi. yopiq risklarni esa 
boshqarish mumkin. Yopiq risklar diversifikatsiya siyosatini 
o‗tkazish 
y
o‗li bilan tartibga solinadi. Ya‘ni bunda bank operatsiyalari umumiy 
hajmini saqlash maqsadida bir necha mijozlarga berilgan kreditlarni 
kichik summalarda keng miqyosda taqsimlash yoki yirik kreditlarni 
konsortsional asosda berish; depozit sertifikatlarini joriy qilish; qayta 
hisobga olish operatsiyalarini kengaytirish, kredit va depozitlarni 
su
g‗urtalash amalga oshiriladi. Banklarda mijoz tanlashga yuzaki 
qaralib, iqtisodiy nobaqaror va likvidligi past subyektlarni kreditlashga 
ustunlik berilganda balanslashmagan likvidlilik riski paydo b
o‗ladi. 
Balanslashmagan likvidlilik riskining paydo b
o‗lishi bank 
boshqaruvi va xodimlari malakasi, bank faoliyati va nazoratini tashkil 
605
qimmatliklarning 
o‗g‗irlanishi hamda bank xodimlari tomonidan ataylab 
moliyaviy hisob va hisobotlarda zararlarni (vaqtincha yoki tekshirish 
orqali aniqlanguncha) yashirilishi natijasida bankning moliyaviy ziyon 
k
o‗rishi tushuniladi. Tijorat banklari faoliyatida muhim o‗rin tutuvchi 
risk bu kredit riskidir. Shu bois bu risk turini kengroq k
o‗rib chiqamiz.