Janat Odamlar n65. p65
Download 0.62 Mb. Pdf ko'rish
|
Janat Odamlar n65
- Bu sahifa navigatsiya:
- Jannati odamlar 15
|
Xudoyberdi To‘xtaboyev
14 yozgan: «U turmushdagi va odamlardagi illatning tomirini qirqish uchun kurashni hayoti – ijodining bosh yo‘li deb tushunadi». Òanqidiy yo‘nalish, illatlarni fosh etish Xudoyberdi ijodining bosh yo‘nalishi degan gap bir oz munozarali, aniqrog‘i, izohga muhtoj. Bu gap ko‘proq yozuvchi ijodining ilk davriga tegish- li. Xudoyberdi dastlab hayotdagi illatlarni fosh etuvchi feletonlar, hajviy hikoyalar yozdi, ammo o‘sha paytdayoq uning dilida hayotning nurli tomonlariga mayl, ularni ardoqlashga ishtiyoq kuchli edi, shuning uchun bo‘lsa kerak, uning hajviy hikoyalari, hattoki ayrim feletonlari quvnoq, hayotbaxsh yumor bilan yo‘g‘rilgan, «Jonginam, shartingni ayt!», «Sariq devni minib», hattoki «Sariq devning o‘limi» asarlarida zaharxanda qahqaha bilan ardoqli tabassum hamisha yondosh holda keladi va asarlariga o‘ziga xos joziba baxsh etadi, tabiatida ayrim ziddiyatlar, ojizliklar, tanqidbop qusurlar bo‘lishiga, qaramay, Usmonjon, Yayraxon va Hoshimjonlarni biz salbiy satirik qahramon deya olmaymiz, balki ular ayni shu ojizliklari, kam-ko‘stlari bilan ham bizga yoqib qoladi. Shunisi qiziqki, satirik ruh ancha kuchli bo‘lgan «Sariq devning o‘limi» romanida shum- tabiat Hoshimjon chin ma'nodagi faol ijobiy qahramonga aylanadi, yozuvchi xuddi shu romanida xalq milisiyasining fidoyi arbobi obrazini yaratishga muvaffaq bo‘ladi. Adibning keyingi romani «Besh bolali yigitcha»da tanqidiy yo‘nalish aytarli yo‘q, «Konizar yulduzlari» turkumi, «Qasoskorning oltin boshi», «Yillar va yo‘llar» romanlari esa butunasi qahramonlik yo‘nalishidagi asarlardir. Òo‘g‘ri, bu Jannati odamlar 15 asarlar bag‘rida ham ayrim hajviy lavhalar, satirik personajlar mavjud, biroq ularda ijobiy kuchlar faoliyati yetakchilik qiladi. Shunisi, xarakterliki, yozuvchi ijobiy hodisalar, ijobiy qahramonlarning talqinida hayotbaxsh, quvnoq yumordan unumli foydalanadi, hayotda tug‘ilgan yangiliklar tasdig‘ida ham, qahramonlar mislsiz jasorati ifodasida ham, personajlar hayo- tidagi eng qaltis dramatik damlarda ham – hamma hollarda quvnoq tabassum yondosh kelaveradi. Bu – bebaho xislat. Havas qilsa arzigulik fazilat. «Xudoyberdi Òo‘xtaboyevning ijodidagi bir xususiyatga juda havas qilaman, – deb yozgan edi yozuvchi O‘tkir Hoshimov. – Uning kitoblarini o‘qiganda kishi ba'zan yig‘lab turib kuladi, ba'zan kulib turib yig‘laydi. Ishoning, bunga erishish juda qiyin. Òo‘g‘ri, hayotning o‘zida ko‘z yoshi bilan tabassum ko‘pincha yonma-yon yuradi. Biroq mana shu holatni kitobxonga singdirish uchun katta mahorat kerak». Xudoyberdi chin ma'noda bolalar yozuvchisi. Xudoyberdining bolalar yozuvchisi ekanligi faqat uning bolalar, o‘smirlar hayotidan asarlar yozgan- ligidami? Darhaqiqat, Xudoyberdi bir qator hikoya- larida, «Sariq devni minib», «Besh bolali yigitcha» asarlarida kichkintoy va o‘smirlarning jozibador, esda qoladigan obrazlarini yaratgan, ularning o‘ziga xos, rangin dunyosini chuqur ochib bergan. Ammo Xudoyberdi kattalar hayoti haqida ham ko‘p yozgan, aniqrog‘i, kattalar hayotiga bag‘ishlangan asarlari ko‘pchilikni tashkil etadi, feletonlari, ocherklari, «Jonginam, shartingni ayt» qissasi, «Konizar yulduzlari» kitobi, «Qasoskorning oltin boshi», |
