K arim a q osim ova
Boshlang'ich sinf ona tili darslarida so‘z tarkibi va
Download 48 Kb. Pdf ko'rish
|
Ona-tili-oqitish-metodikasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- A w a lo , til materialini organish tizim i nimaligini aniqlab olish zarur.
- So‘z tarkibi to‘rt bosqichda organiladi: Birinchi bosqich
Boshlang'ich sinf ona tili darslarida so‘z tarkibi va
yasalishini o'rganish metodikasi B oshlang'ich sinflar ona tili dasturiga m uvofiq so'zning m orfem ik tarkibi 3-sinfda o'rganiladi. 4-sinfda so 'z turkum larini o'rganish bilan bog'liq ho lda so'zning tarkibi haqidagi bilim larni takom illashtirish k o'zda tutiladi. A w a lo , til materialini o'rganish tizim i nimaligini aniqlab olish zarur. Til m aterialini o'rganish tizim i deganda aniq, ilmiy asoslangan izchillikdagi va o 'z a ro bog'lanishdagi bilim lar yig'indisini o'zlashtirishni ta ’m inlaydigan m aqsadga qaratilgan jarayon, shuningdek, shu asosda am aliy ko 'n ikm alarni shakllantirish tushuniladi. So'zning m orfem ik tarkibiga tatbiq qilganda, tizim so 'z yasalishiga oid va gram m atik bil im larni o'zlashtirish: a) dastur m aterialini o'rganish tizim ida so'zning m orfem ik tarkibini o'rganishning o 'rn i bilan; 2) „ o 'z a k ", „o'zakdosh s o 'z " , „ so 'z yasovchi q o 'sh im c h a ", „shakl yasovchi q o 'sh im c h a " tu shunchalari ustida ishlashdagi izchillik bilan; 3) so'zning m orfem ik tarkibi va s o 'z yasalishining o 'z a ro bir-biriga t a ’sir qilishi bilan; 4) m orfem alarni to 'g 'ri yozish m alakasini shakllantirish ustida ishlash bilan bog'liqligini belgilab beradi. So‘z tarkibi to‘rt bosqichda o'rganiladi: Birinchi bosqich - so 'z yasalishini o'rganishga tayyorgarlik bos qichi. Bu bosqichning vazifasi — o'quvchilarni bir xil o'zakli so 'zlam in g m a’no va tuzilishiga ko'ra bog'lanishini tushunishga tayyorlash. B un day vazifaning qo'yilishiga sabab, birinchidan, so'zning m a ’no va tu zilishi jih atid an bog'lanishini tushunish, o 'zin in g lingvistik m ohiyatiga ko'ra, bir xil o'zakli so'zlarni va so 'z yasalishini o'zlashtirishga asos hisoblanadi. H aqiqatan ham , yasalgan va yasashga asos b o'lgan so 'zlar bir-biri bilan m a ’no va tuzilishi jih atid an bog'lanadi: ish ~ ishchi, g'alla — g'allakor. Ikkinchidan, o 'q uvchilar bir xil o'zakli so'zlarni va m orfem alarni o'rganishda qiyinchiliklarga duch keladilar: ular bir xil o'zakli so 'z la m in g m a’nolaridagi um um iylikni tushunishda qiynaladi- lar, chunki ularda m avhum tafakkur hali yetarli rivojlanm agan boMadi; o'zak, so'z yasovchi va shakl yasovchi qo'shim chalarning vazifalarini o'zlashtirishda ularga bir xil o'zakli so'zlam ing m a ’no va tuzilishi jihatidan o'xshashligi va farqini aniqlash anchagina qiyinlik qiladi. Shuning uchun so'zning m orfem ik tarkibini maxsus o'rganishdan oldin uning m a ’no va tarkibiga k o 'ra yaqinligi kuzatiladi. 1-sinfda kuzatish o'rganiladigan m aterialning m azm uni va ayrim so 'zlam in g m a ’nosini, yozilishini tushuntirish bilan uzviy bog'lanadi. 1-sinfda kim?, nima? so'ro g 'ig a javob b o 'lg an so'zlarni o'rganish jarayonida o 'qitu v chi va o 'qu v ch ilam in g „N im a uchun u yoki bu narsa shunday n om langan?" savoliga birgalikda javob topishi ularni bir xil o'zakli so 'zlar o'rtasidagi m unosabatni tushunishga tayyor- lashda anchagina m os va qiziqarli usul hisoblanadi. Bu savolga javob topish bilan o 'q u v ch ilar „N ega so 'zlar o'zak d o sh hisoblanadi?", „B ir so 'z d an boshqa so 'z qanday hosil b o 'ld i? " savollariga javob berishga tayyorlanadilar. Tilda juda ko'p so 'zlar shaxs va narsaning nom i hisoblanadi. Shuning uchun o'quvchilar bilan nega shaxs yoki narsa shunday nom - langanini aniqlashdan asta-sekin tildagi bir so 'z bilan ikkinchi so'z o'rtasidagi bog'lanishni aniqlashga o'tish m um kin. M asalan, „N ega kishilar paxta ko 'p ekilgan joyni paxtazor Download 48 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling