K. S. Sodiqova Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston

147-masala. Bug’doy o’simligining don rangi bo’yicha farqlanuvchi namunalarini chatishtirishdan olingan natijalarni genetik jihatdan izohlang:
1. R qizil donli x oq donli
F₁ 3/4 qizil donli : 1/4 oq donli
2. R qizil donli x qizil donli
F₁ 7/8 qizil donli : 1/8 oq donli.


148-masala*. Jag’-jag’ o’simligida mevasining shakli uchburchaksimon va tuxumsimon bo’ladi. Uchburchaksimon mevali o’simliklar tuxumsimon mevali o’simliklar bilan chatishtirilganda, F₁ da olingan o’simliklarning hammasi uchburchaksimon mevali bo’lgan. F₂ da esa olingan o’simliklarning 15/16 qismi uchburchaksimon mevali va 1/16 qismi tuxumsimon mevali bo’lgan. O’rganilayotgan belgining irsiylanishini tushuntirib bering. F₁ da olingan o’simliklarni tuxumsimon mevali o’simliklar bilan qayta chatishtirilsa, keyingi avlodda qanday mevali o’simliklar olish mumkin?
Masalaning yechilishi:
Uchburchaksimon mevali o’simliklar tuxumsimon mevali o’simliklar bilan chatishtirilganda F₁ da uchburchaksimon mevali o’simliklarning olinishi, mevaning uchburchaksimon shakli tuxumsimon shakli ustidan dominantlik qilishini ko’rsatadi. F₂ da 15:1 nisbatda ajralish ketishi esa F₁ o’simliklarining digeterozigotaliligidan dalolat beradi. SHunga ko’ra, o’rganilayotgan belgining irsiylanishini quyidagicha izohlash mumkin:
uchburchaksimon tuxumsimon
P ♀ A₁A₁A₂A₂ X ♂ a₁a₁a₂a₂
F₁ A₁a₁A₂a₂ - uchburchaksimon
uchburchaksimon uchburchaksimon

P ♀ A₁a₁A₂a₂ X ♂ A₁a₁A₂a₂

g A₁A₂, A₁a₂, a₁A₂, a₁a₂ A₁A₂, A₁a₂, a₁A₂, a₁a₂
F ₂ 1. A₁A₁A₂A₂ - 1 uchburchaksimon
2. A₁A₁A₂a₂ - 2 uchburchaksimon
3. A₁a₁A₂A₂ - 2 uchburchaksimon
4. A₁a₁A₂a₂ - 4 uchburchaksimon 15 uchburchaksimon
5. A₁A₁a₂a₂ - 1 uchburchaksimon
6. A₁a₁a₂a₂ - 2 uchburchaksimon
7. a₁a₁A₂A₂ - 1 uchburchaksimon
8. a₁a₁A₂a₂ - 2 uchburchaksimon
9. a₁a₁a₂a₂ - 1 tuxumsimon 1 tuxumsimon
Jag’-jag’ o’simligida mevasining uchburchaksimon shaklda bo’lishi allel bo’lmagan dominant genlarning o’zaro ta’siriga bog’liq. Meva uchburchaksimon bo’lishi uchun genotipda shu dominant genlardan bittasi bo’lsa kifoya.
F₁ o’simliklari tuxumsimon mevali o’simliklar bilan chatishtirilsa, quyidagi natijani olish mumkin:
uchburchaksimon tuxumsimon
P ♀ A₁a₁A₂a₂ X ♂ a₁a₁a₂a₂
F_B A₁a₁A₂a₂ , A₁a₁a₂a₂ , a₁a₁A₂a₂ , a₁a₁a₂a₂
3 uchburchaksimon 1 tuxumsimon