Kamolov hamidullo termitlar turkumi

 

---

Qo‘ng‘izlar yoki qattiq qanotlilar. 
Qo„ng„izlar yer yuzida nihoyatda keng tarqalgan va turli hayot sharoitida 
yashaydi. 250 mingdan ortiq turi ma‟lum. Ko„krak qismi qalqonsimon xitin bilan 
qoplangan, ust qanoti qattiq xitinlashgan, ost qanoti yupka – nozik, ost qanot 
uchishga xizmat qiladi. Ba‟zan soddalashgan qo„ng„izlarda ost qanot yo„qolib, ust 
qanot qo„shilib o„sib ketgan. Og„iz organi kavshovchi tipda aylangan. 
Qo„ng„izlar turlicha katta – kichiklikda va turli rangda bo„lib, qo„pincha 
ularning tusi – tashqi muhit ko„rinishidan aniq ajraladi. Boshida turli shaklidagi bir 
juft mo„ylov, murakkab va sodda ko„zlar, kuchli rivojlangan kavshovchi og„iz 
organi joylashgan. Qalqonsimon xitin bilan himoyalangan ko„krak bo„g„imlarida 
turli avlodlarida xilma – xil tuzilgan oyoqlar joylashgan. 
Nafas olish (traxeya) - sistemasi yaxshi rivojlangan. Qo„ng„izlarda turli sassiq 
hidli yoki zaharli moddalar ajratuvchi bezlar taraqqiy etgan. Bular “dushman” ni 
cho„chitish yoki zada qilishga yordam beradi. Azotli birikmalar “bombachi” 
qo„ng„izlar mazkur moddani havoda “portlatib” dushmanni qochiradi. 
Qo„ng„izlar nerv faoliyati va instinkt ham kuchli rivojlangan. Ba‟zida 
qo„ng„izlarning urg„ochisi yog„och qirindilaridan foydalanib, lichinkalarining 
ozig„i uchun zamburug„ “ekib” ko„paytirsa, so„ng qo„ng„iz bu maqsadda go„ng 
to„plab go„ngdan lichinka ozig„i tayyorlaydi. Chumoli uyalarida yashovchi 
qo„ng„iz lichinkalarini chumolilarga “boqtirib” ko„payadi. Bir qancha 
qo„ng„izlarning lichinkalari suvda, ko„pchilik turlarining lichinkasi tuproqda yoki 
turli chirindilar orasida rivojlangan. 
Hamma lichinkalarida bosh yaxshi rivojlanib ko„pincha ko„krak oyoqlari 
o„rtacha kattalikda (ba‟zi qo„ng„iz lichinkalari - oyoqsiz) bo„ladi.
Suvda rivojlanadigan lichinkalari terisi bilan yoki traxeya jabralari yordamida 
nafas oladi. Bularda ham o„ziga xos himoya vositasi: kuchli jag„lar yoki hidli va 
zaharli moddalar ajratish xususiyati vujudga kelgan. 

---