Касб-ќунар коллежлари талабалари учун


Калит сœзлар ва таянч иборалар


Download 1.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet85/114
Sana21.10.2023
Hajmi1.75 Mb.
#1714780
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   114
Bog'liq
ХОМ АШЁ

Калит сœзлар ва таянч иборалар 


169 
Ичимлик суви; сув šаттиšлиги; коли-индекс; коли-литр; ош тузи; œзи 
чœккан туз; тош туз; чœккан туз; вакуумда буёлатилган туз; йодланган туз. 
Назорат саволлари 
1. Нонвойлик ва šандолатчилик саноатида сув šайси маšсадларга šœллани-
лади? 
2. Ичимлик суви šандай талабларга жавоб бериши керак? 
3. «Сувнинг šаттиšлиги» ибораси нимани англатади ва šандай œлчов бир-
лигида ифодаланади? 
4. Šанаšа сув санитария нуšтаи назаридан ичимлик сифатида яроšли 
ќисобланади? 
5. «Коли-индекс», «коли-литр» иборалари нимани англатади? 
6. Ош тузи таркиби šайси кимѐвий моддалардан иборат? 
7. Ош тузи šандай турларга бœлинади? 
8. Ош тузини алоќида турлари šандай олинади ва улар бир-биридан šандай 
фарšланади? 
9. Йодланган туз šайси маšсад учун ишлаб чиšарилади? 
10. Ош тузи šайси кœрсатгичларига асосан навларга бœлинади? 
11. Ош тузи šандай шароитларда саšланади? 
XIII-боб. ХОМ АШЁЛАРНИНГ БОШŠА ТУРЛАРИ 
 
1-§. ЖЕЛЕЛОВЧИ МОДДАЛАР 


170 
Желеловчи моддалар мармелад, пастила, зефир ва шу каби желесимон
тузилишдаги маќсулотлар ишлаб чиšаришда šœлланилади. Уларга пектин,
агар, агароид, фурцеларан, желатин ва бошšалар киради. 
Пектин. Шакар ва кислоталар иштирокида пектин желесимон маќ-
сулот ќосил šилиш хоссасига эга. 
Пектин моддалар œсимликлардан олинадиган углеводлардан иборат. Улар 
ердаги барча œсимликлар, баъзи бир сув œтлари, меваларда, айрим œсим-
ликларнинг тана ва илдизлари таркибида мавжуд. Пектин моддаларининг миš-
дори œсимликларнинг турли šисмларида турлича бœлиб, бу кœпгина омил-
ларга, шу жумладан œсимликларни парвариш šилиш шароитларига боёлиš. 
Пектин моддалари œсимликларнинг ќужайралараро моддалари тарки-
бига кириб, ќужайраларга пластиклик беради ва уларнинг ќаѐт фаолиятида 
муќим œрин тутади. Сувни сингдириб олиш šобилияти эга бœлганлиги туфайли
улар турли миšдордаги сувни саšлаб туради ва бу билан œсимликни šуришдан 
саšлайди. 
Пектин моддалар šœйидаги бирикмалардан иборат:
пектин кислотаси Ŕ сувда кам эрийдиган поликислота, галактурон 
кислотасининг šолдиšларидан иборат;
пектатлар - пектат кислотасининг тузлари; пектин кислоталар - карбоксил 
гуруќларининг кичик šисми метил спирти билан этерифи-кацияланган пект 
кислоталар;
пектинатлар - пектин кислотасининг тузлари;
пектин (гидро пектин) - пектин кислоталари бœлиб, уларнинг карбоксил 
гуруќларининг асосий šисми этирификацияланган, šолган šисми нейтрал 
ќолатда; 
протопектинлар - булар œсимликларнинг сувда эримайдиган табиий 
пектинлари бœлиб, юšори молекуляр моддалардир. «Протопектин» номи,
уларнинг пектин моддаларининг бошланёич шакли эканлигини кœрсатади. 
Протопектинлар сувда эримайди. 


171 
Пектин моддалари турли даражада полимеризацияланган пектин макро-
молекулаларнинг биржинсли бœлмаган аралашмасидан иборат бœлиб, бу ара-
лашманинг таркибида пентозан, гексозан каби моддалар ќам мавжуд. Пектин 
моддалар фаšат шакар ва кислоталар иштирокида желе ќосил šилади.
Желесимон структура ќосил šилиши учун 1 % желеловчи пектин, 60 % шакар 
ва 1 % кислота бœлиши оптимал шароит ќисобланади. 
Товар маќсулот сифатидаги пектин одатда šуруš препарат (кукун) кœри-
нишида бœлиб, у турли хом ашѐлардан (лавлаги, олма тулпи, цитрус мевалари 
ва бошšалардан) ишлаб чиšарилади. 
Пектин инсон организмидан оёир металларнинг тузларини чиšарувчи 
восита сифатида ишлатилади. Шунинг учун таркибида пектин моддалар кœп 
бœлган šандолат маќсулотлари šœрёошин каби оёир металлар билан ишлай-
диган ишчилар учун профлактик восита сифатида тавсия этилади. Пектин
моддалар билан маќсулотлар ионловчи нурланишнинг зарарли таъсирига 
šарши восита сифатида ќам šœлланилади. 

Download 1.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling