Касб-ќунар коллежлари талабалари учун


Download 1.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/114
Sana21.10.2023
Hajmi1.75 Mb.
#1714780
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   114
Bog'liq
ХОМ АШЁ

2-§. ОШ ТУЗИ 
Ош тузи асосан натрий хлориднинг кристалларидан иборат бœлиб
унинг таркибида калций, магний ва калий тузларининг кам миšдордаги ара-
лашмалари мавжуд. 
Ош тузи нон маќсулотларини тайѐрлашда асосий хом ашѐларнинг 
биридир. У унли šандолат маќсулотларни ишлаб чиšаришда ќам šœлланилади. 
Олиниш усулига šараб ош тузи šœйидаги турларга бœлинади: œзи чœк-
кан туз, тоштуз, чœкма туз ва вакуумда буёлатиб олинган туз. 
Œзи чœккан туз. Тузнинг асосий манбаи бœлиб ќисобланган шœр сувли 
кœлларнинг šалин šатламли тубидан олинади. 
Тоштуз. Ер тагида йирик šатламлар ќолида жойлашган конлардан очиš 
ѐки ѐпиš усулда šазиб олинади. 
Чœкма туз. Табиий ѐки сунъий катта ќавзаларда океан, денгиз ѐки кœл-
ларнинг шœр сувини тœплам ундан сувни буёлатиш йœли билан олинади. 
Вакуумда буёлатиб олинган туз. Ер ости тузларни сувда эритиб нама-
кобни вакуум-аппаратларда буёлатиш йœли билан олинган туздир. У 
органолептик ва физик-кимѐвий сифат кœрсаткичлари бœйича барча тузлардан 
устунроš туради. Бу оппоš майин кристалли бегона тамсиз ва ќидсиз, соф шœр 
тамга эга маќсулот бœлиб, унинг таркибида 99,7 % натрий хлорид бор. 
Йодланган туз - натрий хлоридга жуда кам миšдорда (1 тоннасига 25 г) 
калий йодид šœшиб тайѐрланади. Тупроёида йод кам учрайдиган минтаšалар-
да šалšонсимон без касаллигини олдини олиш ва даволаш воситаси сифатида 
ишлаб чиšарилади. 


168 
Озиšавий ош тузи šœйидаги навларда ишлаб чиšарилади: экстра, олий, I 
ва II. Тузда бегона ќид ва механик аралашмалар бœлмаслиги керак. 5 % ли 
эритманинг тамига šараб бегона там ва ќидларнинг бор-йœšлиги ќа-šида
хулоса чиšарилади. Экстра навли туз оš рангга эга бœлиши керак, бошšа 
навдаги тузларда тусларнинг бœлишига (кулранг, сарёимтир, пушти-ранг) 
рухсат этилади. Турли навлардаги тузларда натрий хлориднинг миšдори 
šœйидагидан кам бœлмаслиги керак: экстра - 99,7 %; олий - 98,4 %; I - 97,7% ва 
II - 97,0 %. Намликнинг миšдори тузни ишлаб чиšариш усулига ва навига 
боёлиš бœлади ва 0,1...5,0 % ни ташкил šилади. 
Барча навдаги йодланган тузларнинг 1 тоннасининг таркибида 25 г ка-
лий йодид бœлиши ва намлиги 0,5% дан ошмаслиги керак.
Майдаланган ош тузи кристалларининг œлчамига биноан тœрт номерга 
бœлинади: №0 Ŕ кристалларнинг катталиги 0,8 мм; №1 Ŕ 1,2 мм, №2 Ŕ 
2...2,5; №3 Ŕ 4 мм. 
Озиš-овšат саноати корхоналарига туз šопларда ѐки уюм ќолида келти-
рилади ва ќавонинг нисбий намлиги 75 % дан юšори бœлмаган алоќида хона-
ларда саšланади. Ош тузи таркибида аралашмаларнинг кœплиги туфайли у 
гигроскопик хоссасига эга. Ќавонинг нисбий намлиги сезиларли œзгарганда 
туз нам тортиб šолиши ва ѐпишиши мумкин ва бу уни ишлатишини šийин-
лаштиради. 
Шу билан бирга озиš-овšат саноати корхоналарида ош тузи корро-зияга 
чидамли šават билан šопланган махсус ќавзаларда эритма ќолида ќам 
саšланади. Ишлаб чиšаришда фойдаланишдан олдин ош тузининг ќосил бœл-
ган тœйинган эритмаси тиндириш ва филтрлаш йœли билан тозаланади. 

Download 1.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling