Касб-ќунар коллежлари талабалари учун


Download 1.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/114
Sana21.10.2023
Hajmi1.75 Mb.
#1714780
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   114
Bog'liq
ХОМ АШЁ

 
1-§. СУВ 
Сув нон ва макарон маќсулотлари ишлаб чиšаришда асосий хом ашѐ-
лардан ќисобланади. Барча šиѐмлар ва кœпгина šандолат массаларини тайѐр-
лашда ќам сув ишлатилади. 
Озиš-овšат маќсулотларини тайѐрлашда ичимлик сувдан фойдаланила-
ди. Корхоналарни таъминоти ичимлик сув билан шаќар водопровод тармоёи 


165 
орšали амалга оширилади. Бундай имконият бœлмаган ќолда, Давлат санита-
рия ва эпидемиология назорати ташкилотлари рухсатига биноан маќаллий сув 
манбаларидан (асосан артезиан šудуšлар сувидан) фойдаланилади. Оддий 
šудуšлар, канал ва ариšлар, кœллар сувига кœра чуšур šатламлардан олинган 
артезиан šудуšларининг суви анча тозароš, унда камроš бактериялар ва ара-
лашмалар бœлади. 
Šайси манбалардан олинганидан šатъий назар сувнинг сифати стан-дарт 
(ГОСТ 2874) талабларига мос келиши керак. У тиниš, рангсиз, там-сиз ва 
ќидсиз бœлиши лозим. Сувнинг ранги ва хиралиги асбоб ѐрдамида
аниšланганда бу кœрсаткичларни катталиги меъѐрланади (ранги шартли 20° 
дан, хиралиги 1,5 мг дан ошмаслиги керак). 
Сувнинг таркибида у ѐки бу миšдорда атроф муќитдан тушган мине-рал 
ва органик моддалар аралашмаси бор. Бу моддаларнинг айримлари орга-низм 
учун зарарли бœлиши, бошšалари эса сувга ѐšимсиз там ва ќид бериши 
мумкин. Сувда мишяк, азотли моддалар, селен ва шу каби зарарли моддалар-
нинг бœлишига йœл šœйилмайди. Айрим моддаларнинг миšдори œрнатилган 
меъѐрдан (хлоридлар Ŕ 350 мг/л , сулфатлар - 500 мг/л , рух - 5,0 мг/л, мис - 
1,0 мг/л, темир - 0,3 мг/л, марганец - 0,1 мг/л дан) ошмаслиги керак. 
Сувнинг зарарсизлантириш учун ишлатиладиган эркин хлорнинг šолди-
ёи 0,3 мг/л дан кам ва 0,5 дан кœп бœлмаслиги лозим. Сувда эриган моддалар-
нинг умумий миšдори (šуруš моддаланинг šолдиёи) 1000 мг/л дан кœп бœл-
маслиги керак. Айрим вазиятларда Давлат санитария ва эпидемиолигия назо-
рати органлари рухсати бœйича сувда бу кœрсатгичнинг катталиги 1500 мг/л 
бœлишига йœл šœйилади. 
Сувда эриган ќолда мавжуд бœлган калций ва магний тузларининг миš-
дори «сув šаттиšлиги» деб номланувчи кœрсаткичини белгилайди. Сувнинг 
šаттиšлиги 1 л сувдаги калций ѐки магний ионлари миллиграмм эквивалент-
лари орšали ифодаланади (сувнинг 1 мг-экв šаттиšлиги 1 л сувдаги 20,04 мг 
Са ѐки 12,16 мг Мg ионлари миšдорига мос келади). 


166 
Šаттиšлик кœрсаткичи катталигига кœра (мг-экв/л) сув šуйидаги гуруќ-
ларга бœлинади: 1,5 гача - жуда юмшоš; 1,5...3 - юмшоš; 3...6 - сал šаттиš; 6...9 
- šаттиš; 9 дан юšори - жуда šаттиš. Турли манбаларнинг суви ќар хил 
šаттиšликка эга бœлади. 
Ичимлик сувининг šаттиšлиги 7 мг-экв/л дан ошмаслиги керак. Давлат
санитария ва эпидемиолигия назорати органлари томонидан ичимлик суви-
нинг šаттиšлиги 10 мг-экв/л гача бœлишига ижозат берилиши мумкин. 
Сувнинг юšори даражали šаттиšлиги буё šозонлари, šувурлари ва бош-šа 
маšсадлар учун салбий таъсир этсада, аммо хамир тайѐрлашда у зарар ет-
казмайди. Калций ва магний тузлари клейковинининг хоссаларини кучайти-
ради, яъни кучсиз ундан тайѐрланган хамирнинг хоссаларини, тайѐр ноннинг 
сифатини эса яхшилайди. 
Санитария нуšтаи назаридан сувнинг ичимлик сифатида яроšлигини 1см
3
сувдаги микроорганизмларнинг умумий миšдори, шу жумладан ичак таѐšча-
сининг миšдори орšали белгиланади. 1 см
3
сувни озиšавий муќитда экиш ва 24
соат давомида œстирилгандан сœнг бактерияларнинг сони 100 дан ош-
маслиги керак. Бунда 1 л сувдаги ичак таѐšчаси бактериясининг сони (коли-
индекс) 3 дан ошмаслиги керак. Ичак таѐšчаси бактериясининг миšдорини 
ифодалаш учун коли-индеск кœрсаткичидан алоќида коли-литр кœрсаткичидан 
ќам фойдаланилади. Коли-литр - 1 та ичак таѐšчасига тœёри келадиган сув-
нинг миšдори. Бу кœрсаткичга кœра ичимлик сувида коли-литрнинг кат-
талиги 300 см
3
дан кам бœлмаслиги лозим. 
Хоналарни ва жиќозларни ювиш учун ишлатиладиган сув биологик 
нуšтаи назардан тоза бœлиши керак. Кœпинча šандолатчилик саноатида šœл-
ланиладиган жиќозларни совутиш учун фойдаланиладиган сув механик ара-
лашмалардан тозаланган бœлиши керак. Иситиш ва буё šозонларида šуйšа 
ќосил бœлишини олдини олиш учун ишлатиладиган сувни юмшатиш керак.
Бунда турли кимѐвий (оќакли, содали, нитратли, фосфатли) усуллар šœлла-
нилади. 


167 
Тоза сув - мамлакатнинг миллий бойлиги ќисобланади. Унинг истеъ-мол 
šилиниши эса тобора ошиб бормоšда. Шунинг учун ишлаб чиšаришда ќосил 
бœлган айрим иккиламчи сувларни šайтадан тозалаб ишлатиш катта экологик 
аќамиятга эга. 

Download 1.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling