Kichik maktab yoshidagi bolalar anatom iyasi, fiziologiyasi ya
Download 93.45 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- T O ‘QIMALAR Tuzilishi, kelib chiqishi va funksiyasi bir-biriga oxshash bolgan hujayralar toplami to‘qima
- Tayanch — trofik yoki biriktiruvchi to ‘qima.
- Homilaning rivojlanishi.
- Ontogenez nazariyasi.
- Takrorlash uchun savollar
- MAKTAB IMORATIGA Q O ‘YILADIGAN GIGIYENA VA PEDAGOGIK TALABLAR
- Hojatxonalar va yuvinish xonalari
- 4. Maktab internatlarga qo‘yiladigan gigiyenik talablar.
Yoshlik davrlari Hozirgi vaqtda yoshlik davrlardagi aniq ajratish boMgan morfologik funksional dalillar toMiq aniqlanmagan. Shuning uchun, bolaning yoshlik davrlari haqida umumiy qabul qilin gan sistema mavjud emas. P e d i a t r i y a d a k o ‘p r o q y o s h l ik d a v r l a r i g a a j r a t i s h d a A. P. Gundobin sistematikasi qabul qilingan: 1. Ona qornidagi rivojlanish davri. Bu davrda hom ilaning ovqatlanishi. nafas olishi tana harorati va boshqalar ona o r ganizmiga bog'liq boMadi. 2. Yangi tug'ilish davri 2— 3 hafta. Bu davrda bola yangi m uhit sharoitiga moslashadi. U birinchi marta o ‘zi nafas ola boshlaydi. O 'pka orqali qon aylanish funksiyalana boshlaydi, bola o'zining ovqat hazm qilish kanalidan ishlab chiqarilgan shira hisobiga ovqat moddalarini hazm qiladi. Bola tug"ilishi bilan ko'rish, eshitish, maza bilish, teri-taktili va boshqa anali- zatorlari aktiv funksionalii boshlaydi. 30 3. K o'krak yoshi-1 yoshgacha. Bu davrda bolaning tana uzunligi 1,5 marta vazn 3 marta ortadi. Ichki sekretsiya bez laridan qalqonsimon, ayrisirnon, gipofiz bezlarining funksiyasi kuchaya boshlaydi. Bu davrda bolada birinchi nutq belgilari hosil b o iib , bola avrim so'zlarni talaffuz qila boshlaydi. 4. Bog 'clia yoshgacha bo 'Igan davr. 1 yoshdan 3 yoshgacha. Bu davrda bolani atrof-m uhit bilan munosabati orta boradi, u yuraboshlaydi. Organlar tuzilishi va funksiyasi takomillasha boradi. Bolaning nerv sistemasi morfologik va funksional in- tensiv ravishda takomillashadi. 5. Bog'cha yoshi — 3 yoshdan 7 yoshgacha. Bu davrda bola ning tashqi m uhit atrofidagi narsa va hodisalarni anglash q o biliyati o rtadi, miya p o ‘s tlo g ‘ida j u d a k o 'p yangi shartli bog'lanishlar vujudga kela boshlaydi. Suyak, muskul sistemasi, yurak-qontomirlari takomillashadi. 6. K ichik m aktab yoshi — 7 yoshdan 12 yoshgacha. Bu davrda skeletning suyaklanishi davom etadi, tana proporsiyasi o'zgaradi. Bu yoshda jigar, buyraklar, o ‘pka, yurak va boshqa organlar tuzilishi va funksiyasi murakkablashib boradi. Bola ning nerv sistemasi, ayniqsa, oliy nerv sistema faoliyati takomil lashadi. 7. O'rta m aktab yoshi — 12 yoshdan 15 yoshgacha. Bu yoshlik davr bolaning bo'yi, vaznining tez ortishi, jinsiy bez- larning intensiv funksiyalanishi bilan xarakterlanadi. 8. Katta m aktab va balog'at yoshi — 13— 14 yoshdan 18— 19 yoshgacha qizlar, 15— 16 yoshdan 19— 20 yoshgacha o'gil bolalar. Bu yoshlik davrda ikkinchi darajali jinsiy belgilar kuchli rivojlanib boradi. Bolaning b o ‘yi, vazni intensiv ravishda o rta di. N e r v s i s t e m a s i d a n e rv j a r a y o n l a r i t a k o m i l l a s h a d i . Shuningdek, boshqa takomillashuvlar kuzatiladi. 1965 yili Moskvada RSFSR pedagogika fanlar akademiya- sining yosh fiziologiyasi va jismoniy tarbiya institutida yosh davrlarga bag‘ishlangan simpozium o'tkazildi. Simpozium bar cha o'quv, davolash, ilmiy muassasalarida quyidagi yoshlik davrlar sxemasidan foydalanishni tavsiya etadi. 1. Yangi tug'ilgan bola 1 — 10 kun 2. Ko'krak yoshi davri 10— 1 yoshgacha 3. Ilk bolalik davri 1—3 yoshgacha 4. Birinchi bolalik davri 4 —7 yoshgacha 31 5. Ikkinchi bolalik davri 6. Uchinchi bolalik davri 7. 0 ‘smirlik davri 8. 0 ‘smirlik davri 9. Navqironlik davri 10. Navqironlik davri 11. Yetuklik 1 davr 12. Yetuklik 1 davr 13. Yetuklik (to'lishgan) yosh 14. Yetuklik (to'lishgan) yosh 15. Keksalik yoshi 16. Keksalik yoshi 17. Qarilik yoshi erkaklar) 18. Uzoq yashovchilar 8— 12 yosh (o'gil bolalar) 1 — 11 yosh (qiz bolalar) 13— 16 yosh (o'gil bolalar) 12— 15 yosh (qiz bolalar) 16—20 yosh (qiz bolalar) 17—21 yosh (o'gil bolalar) 22—35 yosh (erkaklar) 21—35 yosh (ayollar) 2 davr 36—60 yosh (erkaklar) 2 davr 35—55 yosh (ayollar) 61—74 yosh (erkaklar) 56—74 yosh (ayollar) 75 — 90 yosh ( a y o ll a r va 90 yosh va und an ortiq. T O ‘QIMALAR Tuzilishi, kelib chiqishi va funksiyasi bir-biriga o'xshash bo'lgan hujayralar to'plami to‘qima deb ataladi. Organizmdagi hamma to'qimalar 4 gmppaga: epiteley (qoplovchi), biriktiruvchi tavanch. trofik muskul (mushak) va nerv to ‘qimalariga bo'linadi. Epiteley to ‘qimasi. Epiteley to'qimasi bir qavatli va ko'p qavatli epiteleyga bo'linadi. Bir qavatli epiteley to'qim asi bir qavatdan tuzilgan yupqa plastinka shaklidagi hujayradan tashkil topgan. Bir qavatli epiteley to'qimasi hujayralari shakliga qarab yassi, ku b sim o n va silin d rsim o n e p it e l e y g a b o 'l i n a d i . E p ite le y t o ;qimalari funksiyasiga ko'ra tebranuvchi (kiprikli), bezli, teri va ichak epiteleylariga bo'linadi. K o 'p qavatli epiteley to'qim asida hujayralar bir necha q a vat joylashgan bo'lib, hujayralari har xil shakldadir. Tayanch — trofik yoki biriktiruvchi to ‘qima. Bu to'qim a, asosan, organizmning ichki qismini tashkil etib, mezenxima kurtagidan hosil bo'ladi. Biriktiruvchi to 'q im a uch gruppaga: qon va limfa to'qimasi, tog'ay va suyak to'qimasi (zich biriktiru vchi to 'qim a), silliq muskul to'qim asiga bo'linadi. Qon va limfa to'qimasi embrional rivojlanishda tomirlar bilan birga bir vaqtda paydo bo'ladi. Qon suyuq biriktiruvchi 32 t o ‘qima b o i i b , qon plazmasi — suyuq qismi va qonning shakli ele m e n tla rid a n iborat. Q on plazm asi rangsiz, tiniq, biroz yopishqoq suyuqlik b o ‘lib, uning tarkibida oqsillar, uglevod lar, y o g la r, mineral tuzlar va boshqa m oddalar saqlanadi. Qon plazmasi qon shakli elementlarining ichki muhiti hisoblanadi. Q onda uch xil elementlar: qizil qon tanachalari (eritrotsitlar), oq qon tanachalari (leykotsitlar), qon plastinkalari (trombotsit- lar) b o ia d i. Eritrotsitlar ikki tom oni botiq disk shaklidagi h u jayralar b o i i b , tarkibida gemoglobin moddasini saqlaydi. Leykotsitlar har xil shakldagi rangsiz hujayralar b o iib , 1 m m 3 qonda 6—8 ming dona b o i a d i . Leykotsitlar ikkiga b o lin a d i. Donador (granalusitlar), donasiz (agrositlar). D o n a d o r leykot sitlar sitoplazmasida maxsus donalar b o i a d i . Ular bo'yalishiga qarab, neytrofil, eozinofil va bazofd leykotsitlarga b o lin a d i. Donasiz leykotsitlarga limfositlar bilan monositlar kiradi. Zichlashgan biriktiruvchi t o ‘qima. Bu t o ‘q im a n in g hu- jayralararo m odda kollagen elastik moddasi tolalaridan va shu tolalarni q am ra b oluvchi a m o r f m o d d a d a n iborat. A m o rf moddasi, asosan, fibroblastlar joylashadi. Suyak to ‘qimasi. Suyak to ‘qimasining asosiy moddasida ohak tuzlari shimilganligi uchun ular ancha qattiq boiadi. Bu to‘qimada organik moddalar ko'pligi uchun ham juda qattiq boiadi. Suyak to ‘qimasi plastinkalardan va ingichka kollagen tolachalardan tuzil gan. Suyak t o ‘qimasida osteon kanallari bo iib , bu kanallar kon- sentrik shaklda joylashgan suyak plastinkalaridan tuzilgan boiadi. S uyak h u ja y ra la ri o steositlar deb n o m l a n i b , u la rn in g yulduzsimon shakldagi k o ‘p o ‘siqlari b o ia d i . Suyakdagi osteon kanallardan qon tomirlari va nervlar o ‘tadi. Muskul to ‘qimasi. Bu to 'q im a tolalarining protoplazmasi- da qisqarish xususiyatiga ega b o l a n , tabaqalangan maxsus in gichka tolalar (miofibrillar) b o lish i bilan boshqa t o ‘qimalardan farq qiladi. Organizmda ikki xil: silliq va ko^ndalang-targll muskul t o ‘qimalari b o ii b , silliq muskul t o ‘qimasi ichki organ lar, tom irlar sistemasida b o i a d i . K o ‘ndalang-targ‘il muskul t o ‘qimasi skeletdagi suyaklarni qoplab oladi. Muskul t o ‘qimasi m ezenxim adan rivojlanadi. Silliq muskul t o ‘qim asining h u jayralari uzunasiga cho'zilgan duk shaklida b o i i b , hujayralar sitoplazmasida oval shakldagi yadro bor. Mioflbrill tolalari bir- biriga parallel joylashgan b o i i b , qisqarish xususiyatiga ega. 3 — Q. S o d iq o v 33 Ko'ndalang-Vdrg'W muskul to'qimasi ichki organlardan ba’zilar (halqum, qizilo'ngach, til. hiqildoq muskullari) devorida ham uchraydi. Bu to 'q i m a n i n g b o ‘vi bir n ec h a sm. ga yetadi. K o'ndalang-targ'il muskul tolalari m ikroskopda k o ‘rilganda qisqaruvchi moddasi ko'ndalang-targ'il bo'lib ko‘rinadi. chunki muskul tolalarning miofibrillarda izotrop va anizotrop zarracha- lar joylashgan. Bu zarrachalar nurni turlicha sindiradi. Yurak m uskul to'qim asi ham k o ‘tidalang-t<\.xgl \\ muskul t o ‘qimasiga o'xshaydi. Biroq ixtiyorimizdan tashqari qisqaradi. Retikular t o ‘qima taloq, limfa tugunlari ko'm ikning asosini tashkil etadi. Boshqa hujayralarda ham bor. Bu to 'q im a h u jayralari yulduzsimon shaklda bo'ladi. Qontomirlari devorida ham retikular to 'q im a bo'ladi. Yog' to'qimasi hujayralari yumaloq bo'lib, ichida yog' tom - chilari bor. Yog' to'qim asi organlar orasidagi bo'shliqlarni t o ‘.ldirib, ularni silkinishdan saqlaydi. Bu lo'qim a elastik bo'lib, issiqlikni yomon o'tkazadi. Yog' to'qimasi organizm uchun zahira hisoblanadi. Pigmentli to 'qim a protoplazm asida pigment donachalari bo'ladi. Bu to 'q im a yog'roq terisida, sin bezida so'rg'ichida, ko'zning rangdor va rangdor tomirli pardalarida uchraydi. Zich biriktiruvchi to'q im a hujayra elementlariga qaraganda ko'proq tolali tuzilganligi va zich taqalib joylashishi bilan boshqa to'qimalardan farq qiladi. Bu to'qim a ikkiga, shakllanmagan zich biriktiruvchi to'q im a va shakllangan zich biriktiruvchi to'qimaga bo'linadi. Shakllanmagan zich biriktiruvchi to'qim a terida tayanch funksiyasini o'taydi. Shakllangan zich biriktiru vchi to 'q im a d a kollagen tolalar m a ’lum bir tartib bilan joylashadi, bu to'qimaga paylar misol bo'la oladi. Tog'ay to'qim asi hujayralari bilan asosiy m oddadan tuzil- gari. Asosiy m oddaning tuzilishiga qarab, gialin tog‘ay va elas tik tog‘aylar tafovut qilinadi. Gialin tog'ay organizmda boshqa tog'aylarga qaraganda ko'proq uchraydi. Nafas yo'llarining t o g ' a y l a r i k o ' p c h i l i k b o ' g ' i n t o g ' a y l a r i , b u r u n u c h i , qovurg'alarining oldingi tom oni, gialin tog'ayidan tuzilgan. Umurtqaaro tog'aylar, bo'gim ichidagi minsklar tolali tog'aydan tuzilgan. Quloq suprasi tog'aydan, hiqildoq tog'aylarning bir qismi elastik tog'aydan tuzilgan. Nerv to‘qimalari, Nerv to'qimasi tashqi muhit ta‘sirida ichki organlarda sodir bo'ladigan taassurotlarni, ya’ni qo'zg'alish, turli sezgirlarni, nerv pulslarini o'tkazish vazifasini bajaradi. Nerv to'qimasi va yordamchi struktura neyroliyadan tuzilgan. Neyr- ologiya ko'p o'siqlik hujayralardan iborat. Neyrologiya hujayralari orasida nerv hujayralari joylashgan bo'ladi. Neyrologiya hujayralari nevronlarga nisbatan tayanch — trofik funksiyani o'taydi. Ney- ror. bir necha o'siqlarga ega bo'lgan nerv o'simtalari va nerv hujayrasi tanasidan iborat. Uzun o'siqlar neyritlar kalta o'siqlar dendrishlar deb ataladi. Nerv hujayralari turli-tuman shaklda (yulduzsimon, yumaloq, oval va noksimon) bo'ladi. Ular nerv sistemasining turli qismida joylashgan bo'ladi. Nerv hujayrasidan chiqqan neyritning uzunligi bir metr va undan uzun bo'ladi. Kalta tolalari ko'p tarmoqli bo'lib, bir nechta bo'ladi. Nerv tolasini yog'simon moddadan tuzilgan mielin parda, uning ustini esa shvann pardasi nevrilemma o'rab turadi. Mielin parda nerv tolasining ba’zi qismlarida biroz torayib, Ranve bogiamlarini (bo'g'imlarini) hosil qiladi. Bu pardalar nerv tola- larini bir-biridan ajratadi va himoya vazifasini bajaradi. Tuxum hu jay ra n in g o talan is h i va t o 'q m a l a r n in g hosil bo'lishi. Yosh organizm rivojlangan sari undagi hujayralarning soni ko'payadi va tabaqalanadi. Hayvonlar va odam tashqi muhitga muvofiqlasha borishi natijasida organizmdagi to 'q im a va h u jayralar ham o'zgaradi. T o 'q i m a l a r h a y vonlarning filogenetik taraqqiyoti bilan bog'liq bo'lgan filogenetik tarixga ega. Em brion q avatlari — e k to d e r m a va m e z o d e r m a hosil b o ‘lgach to 'qim a va organlarga tabaqalanadi. Yetilgan erkak jinsiy hujayralarning rivojlanishi spermatoge- nez deb yuritiladi. Bu jarayon odam jinsiy balog'atga yetganda organizm jinsiy aktivligini saqlaguncha davom etadi. Sperma- tozoidlar erkak jinsiy bezlarining buram a kanalchalaridan hosil b o ia d i. Sperm atozoid o ‘zining harakatlanishi va q o ‘shilish qobiliyatini 5 kungacha saqlab qoladi. Ayol kishining tuxum doni bir juft b o i i b , ular bachadon- ning har ikki tom onida joylashgan. T uxum donning kattaligi 3—4 sm, qalinligi 2 sm. T u x um donda tuxum hujayra yetilib chiqadi. Tuxum hujayra yadro protoplazm adan tashkil topgan. 35 Qiz bola tuxum donida 400000 dan 500000 gacha birlamchi folikular hujayralar bo'ladi. Qiz bola baloglatga yetgan vaqtdan boshlab tug'ish qobiliyati tugagunga qadar tuxumdondan 450—500 luxum folekulalar yeti- ladi, bulardan esa tuxum hujayralar yetilib chiqadi. Tuxum h u jayra follikular suyuqlik bilan birga qorin bo'shlig'iga tushadi va bachadon nayiga tomon yo'l oladi. Nayning voronka qismida hujayra 1 yoki 2 ta ba’zan 3 ta spermatozoid bilan urug'lanadi. Homilaning rivojlanishi. Hom ilaning birinchi haftalarida zarodish obolochkalari rivojlanadi, birinchi oyntng oxirida zaro- dishning kattaligi 10 mm. ga boradi, ikkinchi oyining oxirida 3 marta, 4-oyning oxirida 90 marta kattalashadi, 9-oyning oxi rida 470 mm. ga yetadi. Og'irligi intensiv ravishda rivojlana boradi. 3 oylikda 20 g, 6 oylikda 600—700 g, 9 oylikda 2400— 2500 g bo‘ladi. Ontogenez nazariyasi. Hujayra, t o ‘qima, organizmning qa- rishi va ontogenetik yetilishi faktorlari bilan bogliq. Qarish, so'ng asta-sekin hayotning t o ‘xtashi organizmda ketm a-ket bog‘liq bo ‘lgan yoshga bog‘liq o ‘zgarishlar natijasi hisoblanadi. Bunday o ‘zgarishlar juda erta boshlanadi. Ularni o'zgartirish uchun o r ganizmni qaritishga olib keladigan sabablaming oldini olish kerak. Yoshga bog‘liq o ‘zgarishlarning xarakteri va tezligi odam um- rining uzoqligini belgilaydi. Hozir ontogenez haqida 150 dan ortiq nazariyalar mavjud. Bir nazariyaga muvofiq ontogenezda oqsil- larning o ‘zgarishi m uhim rol o ‘ynaydi, boshqa nazariya bo‘yicha modda almashinuvi natijasida zaharli moddalarning t o ‘planib qolishi hisoblanadi. B a’zi olimlarning fikricha, hujayralarda aktivlikni y o ‘qotuvchi molekulalarning yirik molekulalarning to'planib qolishi b o ‘lsa, yana bir nazariyaga muvofiq organizm ning energiyasini sarf etilib qo'yilishidir. Ontogenezda m uhim faktorlardan molekulada b o ‘ladigan o'z garishlar hisoblanadi. Nerv hujayralarda R N K molekula miqdori 8 dan 40 yoshgacha ortib boradi, 55—60 yoshgacha o ‘zgarmay turadi, so‘ng anchagina kamayib boradi. Yosh ortishi bilan hujayralarda R N K D N K molekulalarida o ‘zgarishlar b o ‘ladi. Yosh ortishi bilan endoplazm atik tur strukturasi o ‘zgarib turadi. Yosh ortishi bilan hujayralar sitoplazmasida poliriboso- malar soni o ‘zgarib boradi. qarilikda esa 72% ni tashkil etadi. 36 Mitoxondriyalarning o 'rni almashinadi. 0 ‘sishning intensiv davrida mitoxondriyalarni yangilanish jarayoni ketadi. Organizm keksaygan sari mitoxondriyalar alohida kompleks- ga birikib yadrodan ajrala boshlaydi. Organizm hujayralarining b a ’zilari bir necha minut yoki soat yashaydi, b a ’zi hujayralar uzoq yashaydi. Masalan, qonning shaklli elementlaridan erit rotsitlar 120 kun yashaydi. Organizmning b a ’zi hujayralari qayta tiklanish regeniratsiyalanish xususiyatiga ega. Masalan jigar, buyrak hujayralari. M uhim atam alar: E ri tro ts it — qizil q o n t a n a c h a . Le y k o tsi t — o q q o n t a n a c h a . T r o m b o t s i t — q o n p la s ti n k a la r i. O s te o t si t — s u y a k h uja yr a. S p e r m a t o g e n e z — er k in j in siy h u j a y r a s i n i n g rivojl ani sh i. Takrorlash uchun savollar: 1. T o ‘q i m a d e b n i m a g a ay tilad i? 2. O d a m o r g a n i z m i d a n e c h a xil t o ' q i m a b o r ? 3. B irik tiru v ch i t o ' q i m a q a n d a y tu z i l g a n ? 4. N e r v t o 'q i n i a s in i ay tib b e rin g ? 5. M u s k u l t o ' q i m a s i n e c h a xil b o ' l a d i . MAKTAB IMORATIGA Q O ‘YILADIGAN GIGIYENA VA PEDAGOGIK TALABLAR Maktab imorati gigiyenik va pedagogik normativlarga t o ‘la javob berishi shart, chunki o ‘quvchilar ko‘p vaqtini maktabda o ‘tkazadilar. Maktab binosi o'quv va yordamchi xonalardan tashkil to- padi. O'quv xonalari va o ‘quv kabinetlarining sathi 50 m2, balandli- gi — 3,5 m bo'lishi kerak. 0 ‘quvchilar soni har bir sinfda 35—36 ta bo'lishi ko'zda tutiladi. Sinf xonasida kichik maktab o'quvchilari uchun har bir o'quvchiga 1,25 m2, katta yoshli o'quvchilar uchun 1,5 m 2 bo'lish lozim. Sinfning uzunligi 9 m. Eni 6 m bo'ladi. Laboratoriyaning uzunligi 10 m, eni esa 8 m bo'lishi kerak. Akt zalining maydoni 70—210 m 2. Jismoniy tarbiya zalida har bir o'quvchiga 3,5—4 m 2 joy to'g'ri kelishi kerak. Kutubxo- naga 16—50 m 2, kamolot xonasi 16 m 2 bo'ladi. O'qituvchilar xonasi 12 dan 30 m 2 gacha bo'lishi m umkin. Dahliz, kiyim 37 yechinadigan xonasi bilan har bir o'quvchiga 0.3—0.35 m : hiso- bidan rejalashtiriladi. Maktab internatlarida sinfxonasining poli har bir o'quvchiga — 1,43 m 2, laboratoriya esa — 1,6 m 2, dam olish xonalari — 0,8 m 2 hisobidan quriladi. Oshxona 100 o ’quvchiga — 95 m 2, ovqat tayyorlaydigan xona har bir bolaga — 0,65 in2 bo'lishi kerak. 4-sinf o ‘quvchilarining o'qitish uchun ikkita yoki bundan ko'p bir-biriga yaqin o'quv kabinetlan tashkil etiladi. M a ’muriv- xo‘jalik xonalari birinchi qavatda bo'lishi maqsadga muvofiqdir. O'zbekiston iqlimi yuqori haroratli boiishi munosabati bilan sinf xonalarini baland, keng bo'lishi gigiyenik talabga javob beradi. Hojatxonalar va yuvinish xonalari Hojatxona oldidagi yuvinish xonasi lflos havoning binoga o'tishiga yo'l qo'ym aydigan shluz o 'rnini bosadi. Yuvinish xonasida to 'rttac h a umuvalnik bo'lib, jo'm raklari bir-biridan 0,6 m masofada joylashtiriladi. I — 1V sinf o'quvchilari foydala- nadigan um um iy rakovinalar 0,6 m balandlikka o'rnatiladi. O'gil bolalarning xojatxonalarida 40 ta o'q uvchiga bitta pissuar, qizlarga 30 qizga bitta o ‘rnatiladi. Kanalizatsiya o'tkazilm agan aholi yashaydigan punktlarda hojatxona kavlanib m o ‘ri, eshik o ‘rnatish kerak va chiroq qo'yish lozim. 4. Maktab internatlarga qo‘yiladigan gigiyenik talablar. Maktab internatlari binosi maxsus nam unalari loyiha aso sida bitta binodan yoki bir necha binodan iborat qilib quriladi. Kichik yoshdagi o'quvchilar uchun sinf va yotoqxonasi sifati- da pastki qavatlarga joylash g an x o nalardan foydalam ladi. 0 ‘quvchilarning tunda tiniqib uxlashlari pastki sinf o'quvchilari uchun oraliq, yuqori sinf o'quvchilari uchun ham yotoq xonasini iloji boricha kam o ‘rinli qilib jihozlash kerak: kichik yoshdagi o'quvchilar uchun 8—10 o'rinli, katta maktab yoshdagi o'quvchilar uchun 4—6 o'rinli bo'ladi. Yotoqxona atrofida ustaxonalar va jihozlari, gaz bilan ishlaydigan xonalar bo'lmasligi kerak. Yotoqxona binosida hojatxona, yuvinish xonasi, qizlar uchun shaxsiy gigiyena xonasi, navbatchi tarbiyachilar va texnik xo- dirnlar xonalari, choyshab, ko'rpa, yostiqlar saqlanadigan xona, dushxona, kir yuvish xonasi bo'lishi kerak. 38 Yotoqhona dam olish va dars tayyorlash uchun xonalar re- jalashtiriladi. Shuningdek, tibbiyot punkti, izolator bo'lishi shart. Maktab internatida har bir kishiga 8.8—9,5 m 2 hisobidagi yer maydoni bo'lishi kerak. Uchastka 50 va undan ortiq bola uchun 600 m 2 bo'lishi lozim. Sinfning mikroiqiimi Mikroiqlim deb, meteorologik sharoitm keskin o'zgartinshdan qat’iy o'zgarishiga bog'liq bo'lmagan iqlimga aytiladi. Agar havo tarkibida karbonat angidrid gazning miqdori 0,1 % dan ortsa, o d a m d a zaharian ish n in g alom atlari (bosh og'riq, yurak va nafas faoliyatini) buzilish hollari sodir bo'ladi. Sinfda nafas olish tufayli suv parlari, gazga o'xshash mod- dalari hosil bo'ladi, shuning uchun, sinf havosi doimo yangi- lanib turilishi lozim. Sinf havosidan SO, gazining miqdori 0,04 foiz, suv parlari 50—60 % bo'lm og'i kerak. Sinf havosini, yordamchi xonalarni yangilab turish maqsa- dida tabibiy va su n ’iy usulda shamollatib turiladi. Tabiiy shamollatish bino devorlari, teshiklar, eshiklar, pol, va shuningdek, deraza, fortochkalar, fragmuglar yordamida amalga oshiriladi. Sinfdagi barcha fortochkalarning um um iy sathi 1 m 2 labo- ratoriya, ustaxonalarida 1,4 m 2 bo'lishi kerak. S u n ’iy shamollatish havoni so'rib oluvchi va y a ’ni havoni haydab beruvchi moslamalar bilan amalga oshiriladi. Bunday moslamalar xona havosini yangilaydi, biroz isitib yoki sovutib beradi. Sinf havosi normada 16°— 18°C darajada bo'lishi kerak. Yo- tish xonasida 18°C daraja. Download 93.45 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling