Кимёвий технология асосий жараён ва курилмалари

1-bob. UMUMIY QISM
■

Kimyo va oziq-ovqat sanoatlarida turli xil xom-ashyolar qayta ishlanadi va natijada qattiq, suyuq, bug` va gaz agregat xolatlaridagi turli-tuman tayyor mahsulotlar olinadi. Ma’lumki, har bir jarayon va qurilmalarni hi-soblash uchun xom-ashyo va mahsulotlarning xossalarini bilish zarur.

1.1. Xom-ashyo, material va mahsulotlarning asosiy xossalari

Xom-ashyoni qayta ishlash natijasida hosil bo`lgan ko`pgina kimyo va oziq-ovqat mahsulotlari turli jinsli sistemalardan tashkil topgan bo`ladi. Ularning asosiy fizik-mexanik va diffuzion-issiqlik xossalari – zichlik, so-lishtirma og`irlik, qovushoqlik, sirtiy taranglik, issiqlik sig`im va o`tkazuvchanlik, temperatura o`tkazuvchanlik va boshqalar bilan xarakterlanadi.

Zichlik. Hajm birligidagi V bir jinsli jismning massasi m zichlik  deb yuritiladi:
(1)

bu erda  - zichlik, kg/m³; m - massa, kg; V – hajm, m³.

Zichlik kattaligiga teskari bo`lgan kattalik solishtirma hajm v deb yuritiladi:

(2)

bu erda v - solishtirma hajm, m³/kg.

Nisbiy zichlik  deb modda  zichligining suv zichligi _s nisbatiga aytiladi va u ushbu ko`rinishga ega:

(3)

Suyuq, toza moddalar eritmalarining zichligi erigan modda kontsentratsiyasi va eritma temperaturasiga bog`liq:

(4)
bu erda QM - quruq modda kontsentratsiyasi, %; T - eritma temperaturasi, K.

Suyuqlik aralashmasining hajmini komponentlar hajmlarining yig`indisiga teng deb qabul qilib, uning zichligini ushbu formuladan aniqlash mumkin:

(5)

bu erda x₁, x₂,...- komponentlarning massaviy ulushlari; _ar, ₁, ₂, ... - aralashma va komponentlarning zichliklari, kg/m³.

Suspenziya zichligi _sus quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi:

yoki (6)

bu erda x - suspenziya tarkibidagi qattiq fazaning massaviy ulushi; _k va _s - qattiq va suyuq fazalarning zichliklari, kg/m³.

Qand qiyomi, meva va meva-rezavorlarning sharbati yoki shakarli sut kabi suyuqliklarning 20°C temperaturadagi zichligi ushbu formuladan aniqlanadi:


 (7)

bu erda x - quruq moddalar kontsentratsiyasi, %.

Agarda, temperatura 20°C dan farqli bo`lsa, quyidagi formula qo`llaniladi:


(8)

bu erda t - mahsulot temperaturasi, ^oC.

Tomat mahsulotlarining zichligi esa, ushbu formulada hisoblanadi:

(9)