Kirish 2 bob o’zbekiston respublikasimilliy valyuta bozori

Ikkinchi mu ammo, respublika ichkarisida hali ham valyutaning qora bozorini
mavjudligida. Qora bozor faoliyati noqonuniy bo’lib, uning asosiy ishtirokchilari
jismoniy shaxslardir. Ushbu bozorni mavjudligiga asosiy sabab, bu birjadan tashqari
bozorning valyuta kursi va qora bozor valyuta kursi orasidan sezilarli farqdir. Mazkur
kurslar farqlarini bartaraf etish uchun hukumat va Markaziy bank xorijiy valyutaga
bo’lgan talabni bozor tamoyillariga asoslangan holda qondiradigan mexanizmni
shakllantirishi va ushbu mexanizm faoliyatini erkin amalga oshishi uchun sharoidar
yaratib berishi darkor.
Valyutaning birjadan tashqari va «qora bozor» kursi o’rtasidagi farq katta
bo’lganda hamda turli valyuta kurslari rejimi sharoitida valyuta zaxiralarini oqilona
bo’lmagan ravishda taqsimlanishiga olib keladi.
Iqtisodiqtning industrial sektorini rivojlantirish o’rniga valyuta mablag’lari
valyutani konvertatsiya qilishga to’g’ridan to’g’ri imkoniyatiga ega savdo bilan
shug’ullanuvchilar, xorijiy kompaniyalar, aholining boy qatlami qo’lida to’planadi. Bu
jarayonda davlat byudjeti, qishloq xo’jaligi va aholining asosiy qismi talofat ko’radi.
Uchinchi muammo, naqd valyuta muomalasi, ya’ni valyuta ayirboshlash
shahobchalari operatsiyalarini soddalashtirish va ko’lamini kengaytirishdir. Hozirgi
kunda valyuta ayirboshlash shaxobchalarida faqat xorijiy valyutalarni sotib olish va
sotish operatsiyalari amalga oshiriladi. Rivojlangan davlatlar amaliyotida esa valyuta
ayirboshlash shaxobchalari, vositachilik haqi evaziga, muomalaga yaroqsiz bo’lib
qolgan erkin muomalada yuradigan valyuta yaroqlisiga almashtiriladi hamda ushbu
nosavdo operatsiyalar bankka sezilarli daromad keltiradi. Xorijiy banklar ayirboshlash
shahobchalarining zikr etilgan operatsiyalari turlarini O’zbekiston Respublikasi tijorat
banklari valyuta ayirboshlash shaxobchalari amaliyotiga tadbiq etish nafaqat banklarga
qo’shimcha daromad, balki naqd valyutaning ichki bozorini rivojlantirish imkonini
beradi.