Кўллар морфологияси ва морфометрияси мавзуидаги маъруза машғулоти Маърузачи: ўкит. Саидова Д. А. Тошкент – 2023 Режа

4) кўл қирғоқ чизиғининг ривожланганлик коэффициенти, яъни қирғоқ чизиғи узунлиги (Lқ)нинг юзаси кўл майдонига тенг бўлган доирани чегарловчи айлана узунлигига нисбати билан аниқланадиган катталикдир:

• 4) кўл қирғоқ чизиғининг ривожланганлик коэффициенти, яъни қирғоқ чизиғи узунлиги (Lқ)нинг юзаси кўл майдонига тенг бўлган доирани чегарловчи айлана узунлигига нисбати билан аниқланадиган катталикдир:

Qқ = 0,28 Lқ / Fк.

Биринчи кўрсаткич бўйича кўллар қуйидаги гуруҳларга ажратилади:
а) сув юзаси доира шаклидаги (Куз = 1,15÷2,0);
б) сув юзаси овал шаклдаги (Куз = 2,1 ÷5,0);
в) сув юзаси овал-чўзинчоқ шаклдаги (Куз > 5,0).

Сув юзаси доира ва овал шаклда бўлган кўлларда узунчоқлик кўрсаткичи 1,15÷5,0 оралиқда ўзгаради ва улар кўпинча кара, морена, термокарст, чўкма ва тектоник келиб чиқишли кўллардир. Овал-чўзинчоқ кўлларга тоғлардаги қулама кўллар, текисликлардаги кичик қолдиқ кўллар, плёс ва дельта кўллари киради. Уларда Куз > 5 шартини бажаради.

• Сув юзаси доира ва овал шаклда бўлган кўлларда узунчоқлик кўрсаткичи 1,15÷5,0 оралиқда ўзгаради ва улар кўпинча кара, морена, термокарст, чўкма ва тектоник келиб чиқишли кўллардир. Овал-чўзинчоқ кўлларга тоғлардаги қулама кўллар, текисликлардаги кичик қолдиқ кўллар, плёс ва дельта кўллари киради. Уларда Куз > 5 шартини бажаради.
• Кўлларнинг ихчамлик кўрсаткичи (Ких) ўртача 0,60÷0,80 оралиғида ўзгаради, айрим ҳоллардагина 0,90÷0,95 гача ортса, баъзан 0,30 гача камаяди. Музлик, кара, морена, термокарст ва чўкма кўллар энг ихчам бўлиб, Ких > 0,5 бўлади. Қулама кўлларда эса Ких < 0,5 бўлади, яъни ихчамлик коэффициенти энг кичик бўлади.

Кўл акваторияси ва қирғоқ чизиғининг ривожланганлик кўрсаткичлари (Какв ва Кқирғ) щам маълум қонуниятлар асосида ўзгаради. Уларнинг энг кичик қийматлари мос равишда 1,1÷3,0 ва 1,1÷1,5 оралиқларида ўзгариб, музлик, кара, морена, термокарст ва чўкма кўллар учун хосдир.

• Кўл акваторияси ва қирғоқ чизиғининг ривожланганлик кўрсаткичлари (Какв ва Кқирғ) щам маълум қонуниятлар асосида ўзгаради. Уларнинг энг кичик қийматлари мос равишда 1,1÷3,0 ва 1,1÷1,5 оралиқларида ўзгариб, музлик, кара, морена, термокарст ва чўкма кўллар учун хосдир.
• Тектоник кўлларда ҳамда тоғ оралиғидаги водийларда жойлашган қулама кўлларда Какв ва Кқ ларнинг қийматлари нисбатан каттароқ, текисликлардаги қолдиқ, дельта кўлларида эса янада ортади.