Kristallografiya va mineralogiya

20.5-rasm. Tog‘ xrustali 

---

163 
20.6-rasm. Tog‘ xrustali (Pomir) 
20.7-rasm. Binafsha rang ametitst. (Pskem) 

---

164 
 
20.8-rasm. Ametist (Bolgariya) 
 
20.9-rasm. Tutunsimon kvars jeodasi 

---

165 
20.10-rasm. Morion 
Kvars juda xilma-xil sharoitlarda yuzaga kelishi mumkin. Magmatik 
jarayonda hosil bo‘lgan kvars jins tashkil qiluvchi mineral bo‘lib, intruziv va 
pegmatit jarayoni minerallari bilan bir assotsiatsiyada keladi. Kvarsni ko‘p qismi 
gidrotermal jarayonlarda qaynoq eritmalardan ajralib chiqish yo‘li bilan yuzaga 
keladi. Bu hollarda kvars ko‘pgina rudali tomirlarni asosiy minerallaridan 
hisoblanadi. Kvarsni yirik kristallaridan Peterburgning tog‘ muzeyida turgan 
namunasini ko‘rsatish mumkin. (Uzunligi - 90 sm). Volindan topilgan kvars 
kristalini og‘irligi 10 tonna bo‘lib, uzunligi 2,7 m. Kvarsni gigant kristalini 
topilishi uni kristallizatsiya davrini uzoq davom etganidan, tuzilishini turliligi esa 
kristallni o‘sish davridagi tezlikni har xilligidan dalolat beradi. Kvars kristalini bir 
xilligi eritmani konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘lib, qiyofasiga ham ta’sir qiladi 
(20.11-rasm). 
Tekshirishlarni 
ko‘rsatishicha 
o‘ta to‘yingan eritmalardan 
kristallangan Yuqori temperaturali kvars (β – kvars, 573° - 870° oralig‘ida) 
kristallari qisqa prizmatik qiyofaga ega bo‘lib, hamma tomonlari simmetrik o‘sadi.

---

166 
20.11-rasm. Chaqmoqtosh 
Kam konsentratsiyaga ega bo‘lgan eritmalardan kristallangan past 
temperaturali kvars (α – kvars, 0-573° oralig‘ida) kristallari chiziq formaga ega 
bo‘lib, tomonlari tekis o‘smaydi. Kvars metamorfik jarayonlarda ham yuzaga 
keladi. Sovuq eritmalardan cho‘kindi tog‘ jinslarida hosil bo‘luvchi gipergen kvars 
ham ko‘p tarqalgan. Gipergen kvars yaxshi kristallar hosil qiladi (20.12-rasm).