Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
26 
library.ziyonet.uz/ 
 
hech kim va’da bermas edi. Urush yillari turar joylar qay ahvolga keldi deysiz! Koʻproq 
bozorma-bozor yurib mol hamda kartoshka bilan savdo-sotiq qilib yurganlargina uy-joy 
qurishdi. Bundaylar kuch-qudratga kirib, qurilish materiallarini ham qayoqdandir chetdan 
topib kelishardi. 
 
– Yoʻq, bunday boʻlishi mumkin emas oʻrtoqlar, bunda nimadir chatoq, qanaqadir katta 
ishkal bor, – deydi Tanaboy. – Shunday boʻlishi kerakligiga ishonmayman. Yo biz ishdan 
chiqib qoldik, yo sizlar notoʻgʻri rahbarlik qilyapsizlar. 
 
– Nimasi joyida emas? Nimasi notoʻgʻri? – Hisobchi unga qogʻozlarni tutardi. – Mana, 
planlarni qara... Manavi olganlarimiz, manavi topshirganlarimiz, manavi debet, manavi 
kredit, manavi sal'do. Daromad yoʻq, faqat zarar-ziyon. Yana nima demoqchisan? Avval 
tushunib ol. Faqat sen komunistsanu biz xalq dushmanimiz-a, shunaqami? 
 
Gapga boshqalar aralashar, bahs, shovqin-suron boshlanardi, Tanaboy boʻlsa boshini 
qoʻllari orasiga olib oʻtirardi va kuyib pishib nega bunday boʻlayotganini oʻylardi. U shu 
yerda ishlayotganligi uchungina kolxoz uchun kuyinmayotgandi, bunga boshqa alohida 
sabablar ham bor edi. Tanaboy bilan qadimdan xusumati boʻlgan kishilar bor edi. Ular 
endi undan sekin kulib yurganlarini, uni koʻrganlarida: xoʻsh, oʻzlarining ishlari qalay 
endi, degandek yuziga surbetlik bilan tik boqishlarini yaxshi bilardi. «Ehtimol, yana 
quloqlarni tugata boshlarsan? Faqat endi bizdan oladiganing yoʻq. Qoʻling kaltalik qiladi. 
U-uh, nega urushda joning uzila qolmadi-ya!» 
 
Tanaboy ham ularga: «Shoshmay turinglar, ablahlar, baribir biz aytganday boʻladi!» 
deganday ma’nodor qarash bilan javob berardi. Holbuki, bu odamlar yot odamlar emas, 
oʻz odamlari edi. Uning oʻgay akasi Quliboy hozir qarib qolgan, urushga qadar yetti 
yilini Sibirda – qamoqda oʻtkazgan. 
 
Oʻgʻillari ham otasiga tortdi, Tanaboyni oʻlguday yomon koʻrishadi. Nima uchun ham 
uni sevishsin? Ehtimol ularning bolalari ham Tanaboy urugʻidan nafratlanishsa kerak. 
Buning sababi bor. Bu ish allaqachonlar boʻlgan boʻlsa ham alami ketgani yoʻq. 
Quliboyni shunday qilish kerakmidi? Axir shunchaki uddaburon, ishbilarmon kishi, 
oʻrtahol dehqon emasmidi? Qarindosh-urugʻchilikka rioya qilmay boʻladimi. Quliboy 
katta xotindan, u esa kichik xotindan edi, lekin qirgʻizlarda bunday aka-ukalar bir 
qorindan tugʻilganday hisoblanadi. Demak, u qarindosh-urugʻchilikka ham daxl qildi, 
oʻsha vaqtda qancha gap-soʻzlar boʻlgan edi. Endi, albatta, turlicha mulohaza yuritish 
mumkin. Ammo oʻshanda-chi! Axir kolxozni deb u shu ishlarni qilmadimi? Lekin 
shunday qilish kerakmidi? Ilgarilari shubhalanmasdi, urushdan soʻng esa ba’zan 
boshqacharoq oʻylab qoladigan boʻldi. Oʻziga va kolxozga ortiqcha dushmanlarni orttirib 
olmadimikin? – Nega oʻtiribsan, Tanaboy, koʻzingni och, – gapga tortishardi uni. Yana 
oʻsha eski tashvish: qish ichida hamma goʻnglarni dalalarga olib chiqish, hovlima-hovli 
yurib yigʻish kerak. Gʻildiraklar yoʻq, demak, qayragʻoch, chambarshina uchun temir 
sotib olish kerak, lekin qaysi pulga sotib olinadi, qarz berisharmikin, nimaning evaziga? 
Bank quruq gapga ishonmaydi. Eski ariqlarni tuzatish, tozalash, yangilarini qazish kerak, 

---