Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti
Reabilitatsiya huquqiga ega bo‘lmagan shaxslar
Download 4.02 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 12.6. Reabilitatsiyaga oid masalani hal qilish
- Reabilitatsiya qilish huquqi jamlangan protsessual hujjatlar
- MUAMMOLI SAVOLLAR VA KAZUSLAR 1.
- Bu borada reabilitatsiya va restitutsiya tushunchalarini o‘zaro qiyoslab tahlil qiling.
- Reabilitatsiya qilingan shaxsning moddiy ijtimoiy huquqlarida tiklanishi yuzasidan da’vo qo‘zg‘atish tartibi va muddatlarini tavsiflang.
- Reabilitatsiya asoslari mavjudmi Agar mavjud bo‘lsa jinoyat ishini taqdiri qanday hal qilinadi
|
12.4.Reabilitatsiya huquqiga ega bo‘lmagan shaxslar
Reabilitatsiya masalasini to‘g‘ri tushunish uchun kimlar bu huquqqa ega va kimlar bunday huquqdan mahrum degan savolga javob topish muhim hisoblanadi. Mamlakatimiz jinoyat-protsessual qonunchiligida reabilitatsiya qilinish huquqiga ega bo‘lmagan shaxslar haqida ma’lumotlar yo‘q. Lekin bunday shaxslarning doirasini O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 84-moddasida qayd etilgan holatlar asosida tugatilgan jinoyat ishlariga aloqador shaxslardan bilib olish mumkin. Jumladan, jinoyat ishi bo‘yicha qabul qilingan ayblov hukmi: - shaxsni javobgarlikka tortish muddati o‘tganligi; - e’lon qilingan amnistiya akti sodir etilgan jinoyat yoki shaxsga daxldorligi; - sudlanuvchining vafot etganligi; -shaxs ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan paytda jinoiy javobgarlikka tortish mumkin bo‘lgan yoshga to‘lmaganligi; 388
- O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi Maxsus qismining tegishli moddasida shaxsning o‘z qilmishiga amalda pushaymon bo‘lganligi tufayli javobgarlikdan ozod qilinishi nazarda tutilganligi; - shaxsning jinoyat sodir etilganidan keyin o‘z harakatlarining mohiyatini idrok etish yoki ularni idora qilish imkoniyatidan mahrum etadigan ruhiy kasallikka chalinib qolganligi; - sodir etilgan qilmishning xususiyatini, birinchi marta ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan jinoyat sodir etganning shaxsini hisobga olib, materiallarni voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha komissiyaga qarab chiqish uchun berish maqsadga muvofiqligi tufayli bekor qilingan, tugatilgan bo‘lsa, shu toifadagi shaxslar reabilitatsiya huquqiga ega bo‘lmaydilar. Shu bilan birga, yana: a)
gumon qilinuvchining, ayblanuvchining, sudlanuvchining jabrlanuvchi bilan Jinoyat kodeksining 66 1 -moddasida nazarda tutilgan holatlar asosida jabrlanuvchi bilan yarashganligi; b) ishni tergov qilish yoki sudda ko‘rib chiqish paytiga kelib, qilmish ijtimoiy xavflilik xususiyatini yo‘qotgan yoxud vaziyat o‘zgarishi oqibatida bu shaxsning ijtimoiy jihatdan xavfli bo‘lmay qolganligi tufayli tugatilgan taqdirda ham, ushbu shaxslar reabilitatsiya huquqidan mahrum etiladilar. Negaki, har ikkala guruhga oid vaziyatlarda ham shaxsning jinoyat sodir etganligi masalasi shubhasiz, lekin qonunda nazarda tutilgan ayrim holatlar (masalan Jinoyat-protsessual kodeksining 84-moddasidagi holatlar) tufayli unga nisbatan jinoyat ishi tugatilishi lozimligi belgilangan bo‘ladi. Shu o‘rinda ta’kidlash joizki, aybsizlik prezumpsiyasi qoidalariga ko‘ra, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchining jinoyat sodir etishda aybdorligi qonunda nazarda tutilgan tartibda isbotlangunga va qonuniy kuchga kirgan sud hukmi bilan aniqlangunga qadar aybsiz hisoblanishi lozim (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 23-moddasi). Shunday ekan, qayd etilgan shaxslarga nisbatan ayblov hukmi qabul qilinmagan yoki ayblov hukmi 84-moddasida ko‘rsatilgan holatlarni qo‘llash zarurligi tufayli bekor qilingan ekan, unda ular aybsiz deb hisoblanadilar. Ammo bunda ushbu shaxslarning jinoyat sodir etganliklari holatini ham unutmaslik kerak. Mazkur masalalar mantiqiy-huquqiy nuqtayi nazardan murakkablikni keltirib chiqaradi. Ammo jinoyat protsessidagi tortishuv prinsipining mohiyatidan kelib chiqadigan bo‘lsak, shaxsning o‘z aybini bo‘yniga olishi amalda uni davlat idoralari bilan ish bo‘yicha bahs yuritish huquqini yo‘qqa chiqaradi. Bunday holatda shaxs tomonidan davlat oldiga yetkazilgan zararni undirish haqidagi talabni qo‘yish asossiz bo‘ladi. Zero Fuqarolik
389
kodeksining 985-moddasiga binoan, agar shaxs ziyon yetkazishda aybdor emasligini tasdiqlay olsa, uni qoplash majburiyatidan ozod etiladi. 12.5. Yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplash
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 304- moddasida belgilanganidek, reabilitatsiya etilgan shaxsga surishtiruv, dastlabki tergov va sud organlarining qonunga xilof harakatlari tufayli yetkazilgan mulkiy ziyon to‘la hajmda qoplanadi. Qonun yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplashning hajmi va turlari belgilangan bo‘lib, unga binoan mulkiy ziyonning quyidagi turlari belgilangan hajmda qoplanishi zarur: - reabilitatsiya etilgan shaxsning o‘zi mahrum bo‘lgan ish haqi va mehnatdan topiladigan boshqa daromadlari; - pensiya va nafaqalar; - pullar; - pul jamg‘armalari va ularga to‘lanadigan foizlar; - davlat zayomi obligatsiyalari va ularga chiqqan yutuqlar; - aksiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlar; - sudning hukmi, ajrimiga (qaroriga) asosan musodara qilingan yoxud davlat foydasiga o‘tkazilgan ashyolar yoxud boshqa mol-mulkning qiymati; - surishtiruv, dastlabki tergov organlari yoki sud tomonidan olib qo‘yilgan; - sud hukmini ijro qilish chog‘ida undirilgan jarimalar va sud chiqimlari; - yuridik yordam ko‘rsatilishi uchun shaxs tomonidan advokatlar byurosiga, hay’atiga yoki firmasiga to‘langan pul; - shaxsga nisbatan sodir etilgan qonunga xilof harakatlar natijasida qilingan boshqa xarajatlar. Agar reabilitatsiya etilgan shaxs vafot etgan bo‘lsa, reabilitatsiya qilingan shaxsning ish haqi va mehnatdan topiladigan daromadlari, pullar, pul jamg‘armalari va ularga to‘lanadigan foizlar, davlat zayomi obligatsiyalari va ularga chiqqan yutuqlar, aksiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlar, shuningdek sudning hukmi, ajrimiga (qaroriga) asosan musodara qilingan yoxud davlat foydasiga o‘tkazilgan ashyolar yoxud boshqa mol- mulklarni undirish bevosita uning merosxo‘rlari talab qilish huquqiga ega bo‘ladilar. Vafot etgan reabilitatsiya qilingan shaxsning pensiya va nafaqalarini undirish huquqiga esa, boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi bilan ta’minlanishi lozim bo‘lganlar jumlasiga kiruvchi oila a’zolari ega bo‘ladilar.
390
12.6. Reabilitatsiyaga oid masalani hal qilish Reabilitatsiyaga oid masalani hal qilish bevosita reabilitatsiya qilingan shaxsning huquqlarini amalga oshirish mumkinligini tushuntirish bilan boshlanadi. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining reabilitatsiya qilish asoslarini tartibga soluvchi normalarida (masalan 306- moddasi) bu masalaning uch tartibi belgilangan. Birinchisi, sudning oqlov hukmida; ikkinchisi, yuqori instansiya sudining ayblov hukmini bekor qilish va jinoyat ishini Jinoyat-protsessual kodeksining 83-moddasiga asosan tugatish to‘g‘risidagi ajrimi yoki qarorida shaxsning reabilitatsiya qilish huquqlari tushuntirilishi lozim; uchinchisi, dastlabki tergovda ishni Jinoyat- protsessual kodeksining 83-moddasiga asosan tugatish to‘g‘risidagi qarorda oqlangan yoki jinoyat ishi tugatilgan shaxsning qonunga xilof ravishda jinoiy javobgarlikka tortilganligi hamda Jinoyat-protsessual kodeksining 302-moddasi birinchi qismida nazarda tutilgan holatlar tufayli yetkazilgan mulkiy zararni undirish hamda ma’naviy ziyon oqibatlarini bartaraf etilishini talab qilish huquqi e’tirof etilishi lozim. Amaliyotdan misol: Farmonov O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 25-, 169-moddalari bo‘yicha jinoyat sodir etishda gumon qilinib ushlangan. Unga nisbatan sudning ajrimiga asosan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi qo‘llanilgan. Farmonov ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb etilib, dastlabki tergov harakatlari amalga oshirilgan. Ish tamomlangandan keyin jinoyat ishi materiallari sudga yuborilgan. Sud muhokamasi jarayonida Farmonovning ushbu jinoyatga daxli bo‘lmaganligi aniqlangan va u O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 83- moddasi bo‘yicha reabilitatsiya qilingan. Farmonov chet elga ishlash uchun ketib, 3 yildan so‘ng qaytib kelib, o‘ziga yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplashni talab qiladi. Hukm, ajrim yoki qarorning nusxasi reabilitatsiya etilgan shaxsga topshirilishi yoki shu haqda xabar yuborilishi lozim. Mazkur xabarda ushbu shaxsga hukm, ajrim yoki qaror ustidan shikoyat qilish tartibi, shuningdek mulkiy ziyonni qoplash va boshqa huquqlarini tiklab olish tartibi tushuntiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi reabilitatsiya qilingan shaxsga mulkiy ziyonni qoplash uchun pul tovoni to‘lashni talab qilish muddatini belgilagan bo‘lib, 312-moddasiga ko‘ra, shaxs o‘zining reabilitatsiya qilinganligi haqidagi hukm, ajrim yoki qarorni olgan vaqtdan e’tiboran ikki yil mobaynida talab qilish huquqiga ega. Aynan mana shu muddat ichida reabilitatsiya qilingan shaxs hukm, ajrim yoki qaror qabul qilgan organga unga surishtiruvchining, tergovchining, prokurorning yoki sudning qonunga xilof faoliyati tufayli yetkazilgan moddiy ziyonni qoplash haqida murojaat qilishi lozim. 391
Reabilitatsiya etish to‘g‘risida qaror chiqargan sud, prokuror yoki tergovchi reabilitatsiya etilgan shaxsdan ariza tushgan kundan boshlab bir oydan kechiktirmasdan ziyon miqdorini aniqlash choralarini ko‘rishi kerak. Agar sudya, prokuror yoki tergovchi ziyon miqdorini mustaqil aniqlash imkoniga ega bo‘lmasa, unda hisob-kitob qilishni amalga oshirishni moliya va ijtimoiy ta’minot organlariga topshirishlari mumkin (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 306-moddasi).
sudning oqlov hukmi;
yuqori instansiya sudining ayblov hukmini bekor qilish va jinoyat ishini O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 83- moddasiga asosan tugatish to‘g‘risidagi ajrimi yoki qarori;
ishni dastlabki tergovda Jinoyat-protsessual kodeksining 83- moddasiga asosan tugatish to‘g‘risidagi qaror. Agar ish apellyatsiya, kassatsiya yoki nazorat tartibida ko‘rish chog‘ida sud tomonidan tugatilgan bo‘lsa, ziyon miqdori hukm chiqargan sud tomonidan aniqlanishi lozim. Ammo bu masalada amalga oshiriladigan hisob-kitobning xolis amalga oshirilishi uchun, bu ishni qabul qilgan ayblov hukmi bekor qilinib tugatilgan sudyaga emas, boshqa shaxsga berilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Mulkiy ziyonning miqdori hisoblab chiqilganidan keyin bu ziyonni qoplash uchun pul to‘lovlarini amalga oshirish to‘g‘risida sud ajrim, tergovchi yoki prokuror qaror chiqaradi (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat- protsessual kodeksining 307-moddasi). Ajrim yoki qarorda yetkazilgan barcha turdagi mulkiy ziyonni qoplashni amalga oshiruvchi – moliya, ijtimoiy ta’minot, uy-joy va boshqa organlar ko‘rsatiladi. Ajrim yoki qarorning nusxasi gerbli muhr bilan tasdiqlanib, mulkiy ziyonni qoplab berishi lozim bo‘lgan organlarga taqdim etish uchun reabilitatsiya etilgan shaxsga, agar u vafot etgan bo‘lsa, uning merosxo‘rlariga yoki oila a’zolariga beriladi yoki yuboriladi. Reabilitatsiyaga oid masalani hal qilishning yuqorida keltirilgan qoidalari jinoyat-protsessual qonuni belgilagan tartibni ifoda qiladi. Agar mazkur tartibda qabul qilingan ajrim yoki qarorda ko‘rsatilgan ziyon miqdori asosli emas degan fikrda bo‘lsa, reabilitatsiya qilingan shaxs tergovchining, prokurorning pul to‘lovini amalga oshirish to‘g‘risidagi qarori ustidan sudga, sudning ajrimi ustidan esa yuqori turuvchi sudga 392
shikoyat qilishi mumkin. Sudning ajrimi ustidan prokuror ham protest bildirish vakolatiga ega. Agar shaxsning mehnat qilish, pensiya olish va uy-joydan foydalanish huquqlarini tiklash, shuningdek mol-mulkni qaytarish yoki uning qiymatini to‘lash to‘g‘risidagi talabi qanoatlantirilmasa yoxud shaxs qabul qilingan qarorga rozi bo‘lmasa, reabilitatsiya qilingan shaxs tegishli talab bilan da’vo ishini yuritish tartibida fuqarolik sudiga murojaat qilishi mumkin bo‘ladi (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 311-moddasi). Reabilitatsiya qilish to‘g‘risidagi sudning ajrimi uni ijro etish uchun yuborilgan barcha organlar uchun majburiydir. Sud qarorini o‘z vaqtida yoki to‘la bajarmaslik qonun hujjatlariga binoan javobgarlikka sabab bo‘ladi. Reabilitatsiya qilish to‘g‘risidagi sudning ajrimini, tergovchi yoki prokurorning qarorini olgandan so‘ng, reabilitatsiya qilingan shaxs moliyaviy, ijtimoiy ta’minot organlari, uy-joy idoralariga yetkazilgan ziyonni qoplash va uning huquqlarini tiklash talabi bilan murojaat qiladi. Agar reabilitatsiya qilish haqidagi sudning ajrimi yoki tergovchining, prokurorning qarorini ijro etishi lozim bo‘lgan organ yoki mansabdor shaxs uni bajarishni istamasa, shaxs ajrim yoki qarorni ijro etish masalasida sudga yoki tergovchiga, prokurorga murojaat qilishga haqli. Qonunga xilof ravishda hukm qilingan, tibbiy muassasaga joylashtirilgan, ehtiyot chorasi tariqasida qamoqqa olingan, ushlab turilgan, lavozimidan chetlashtirilgan yoki lavozimidan ozod etilgan shaxs avval ishlagan lavozimiga tiklanishi lozim. Basharti shaxsni ilgari ishlagan lavozimiga tiklash imkoniyati bo‘lmagan taqdirda unga avvalgisiga teng boshqa ish berilishi lozim. Reabilitatsiya etilgan shaxsning qonunga xilof ravishda ehtiyot chorasi tariqasida qamoqda saqlangan vaqti, jazo o‘tagan vaqti, lavozimidan chetlashtirilganligi tufayli ishlamay yurgan vaqti, tibbiy muassasada saqlangan vaqti umumiy mehnat stajiga va ixtisoslik bo‘yicha ish stajiga qo‘shilishi lozim. O‘quv yurtida talabalar safidan chiqarilgan shaxs esa, o‘qishga tiklanishi zarur. Qonunga xilof ravishda hukm qilingan, tibbiy muassasaga joylashtirilgan, ehtiyot chorasi tariqasida qamoqqa olingan, ushlab turilgan, lavozimidan chetlashtirilgan yoki lavozimidan ozod etilgan shaxs ilgari o‘zi egallab kelgan uy-joyi qaytarib berilishi, agar buning imkoni bo‘lmasa, o‘sha tuman yoki aholi punktining o‘zida avvalgisiga teng qulayliklarga ega bo‘lgan uy-joy berilishi kerak (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat- protsessual kodeksining 310-moddasi). 393
Shu bilan birga, qonunga xilof ravishda hukm qilingan, tibbiy muassasaga joylashtirilgan, ehtiyot chorasi tariqasida qamoqqa olingan, ushlab turilgan, lavozimidan chetlashtirilgan yoki lavozimidan ozod etilgan shaxs ma’naviy ziyonning oqibatlarini bartaraf qilinishini talab qilishga haqli. Fuqarolik kodeksining 1021-moddasida ma’naviy zararni undirish asoslari ko‘rsatilgan bo‘lib, unga ko‘ra, qonunga xilof ravishda ozodlikdan mahrum etish, javobgarlikka tortish, ehtiyot chorasi tariqasida qamoqqa olish, ushlab turish yoki namunali xulq-avtorga ega bo‘lish to‘g‘risida tilxat olish, ma’muriy javobgarlik choralarini qo‘llash tufayli fuqaroga yetkazilgan ma’naviy ziyon uni yetkazgan aybdorning mavjudligidan va uning istagidan qat’i nazar undirilishi lozim. Fuqarolik kodeksining 1022-moddasiga muvofiq, ma’naviy ziyon pul shaklida qoplanishi lozim. Uning miqdori va hajmi fuqaroga yetkazilgan jismoniy va ma’naviy azob-uqubatlarning darajasiga qarab sud tomonidan belgilanadi. Adabiyotlarda ma’naviy zararning obyektlari sifatida: shaxsni xo‘rlash, obro‘sini to‘kish, insoniy qadr-qimmatini poymol etish, hayotiga yoki sog‘lig‘iga jiddiy zarar yetkazish, nomulkiy huquqlaridan, masalan, mualliflik huquqidan mahrum qilish kabilar kiritiladi 30 . Jismoniy va ma’naviy ziyonning darajasi shunday ziyon yetkazishning holatlarini hamda ma’naviy ziyon ko‘rgan fuqaroning shaxsiy xususiyatlarini e’tiborga olgan holda sud tomonidan belgilanadi. Shuningdek, ma’naviy ziyonning oqibatlari mulkiy ziyonning qoplanganligidan qat’i nazar bartaraf etilishi lozim. Agar
shaxs ushlab
turilganligi, qamalganligi, lavozimidan chetlashtirilganligi, tibbiy muassasa joylashtirilganligi yoki hukm qilinganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar matbuotda e’lon qilingan, radio, televideniye yoki boshqa ommaviy axborot vositalari orqali tarqatilgan bo‘lsa, reabilitatsiya qilingan shaxsning, u vafot etgan bo‘lsa, qarindoshlarining, sud, prokuror, tergovchining talabiga ko‘ra tegishli ommaviy axborot vositalari uning reabilitatsiya etilganligi to‘g‘risida bir oy ichida xabar berishlari lozim (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 309-moddasi). O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksida qonunga xilof ravishda hukm qilingani, qonunga xilof ravishda tibbiy muassasaga joylashtirilgani, ehtiyot chorasi tariqasida qonunga xilof ravishda qamoqqa olingani, qonunga xilof ravishda ushlab turilgani tufayli harbiy xizmatdan bo‘shatilgan yoki jinoyat ishida ayblanuvchi, sudlanuvchi tariqasida ishtirok
30 Комментарий к Гражданскому кодексу Республики Узбекистан (часть вторая). Профессиональный комментарий. Т.2. – Т.: Министерство Республики Узбекистан. SMI-ASIA, 2011. 394
etishga jalb qilinishi munosabati bilan lavozimidan qonunga xilof ravishda chetlashtirilgan harbiy xizmatchilarning reabilitatsiya qilinishi natijasida pensiya olish, uy-joydan foydalanish va boshqa shaxsiy hamda mulkiy huquqlarini tiklash va ularga yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplash, ma’naviy ziyon oqibatlarini bartaraf etish borasidagi qoidalarni tartibga soladi. Reabilitatsiya qilingan harbiy xizmatchilarning huquqlarini tiklash va yetkazilgan ziyonni qoplash masalalari O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat- protsessual kodeksining yuqorida qayd etilgan moddalarida belgilangan qoidalar asosida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, reabilitatsiya qilingan harbiy xizmatchining harbiy xizmatga, egallab kelgan lavozimiga yoxud harbiy nafaqasini tiklash, harbiy unvonlarini qaytarish masalasini hal qilish, uy-joydan foydalanish va boshqa huquqlarini tiklash, uning mulkiga yetkazilgan ziyonni qoplash tartibi O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurori, Mudofaa vaziri, Ichki ishlar vaziri va Milliy xavfsizlik xizmati raisining maxsus buyrug‘ida belgilangan tartibda hal qilinadi. Shunday bo‘lsa-da, qonunga xilof ravishda hukm qilingan, qonunga xilof ravishda tibbiy muassasaga joylashtirilgan, ehtiyot chorasi tariqasida qonunga xilof ravishda qamoqqa olingan, qonunga xilof ravishda ushlab turilgan harbiy xizmatchini reabilitatsiya qilish haqidagi sudning oqlov hukmi, yuqori sudda yoxud tergovchining, prokurorning jinoyat ishini jinoyat ishini reabilitatsiya asoslarida tugatish to‘g‘risidagi qarori harbiy xizmatchining huquqlarini tiklash uchun ustuvor ahamiyatga ega. MAVZU BO‘YICHA XULOSALAR Mazkur mavzuni o‘rganishda talabalar jinoyat protsessida reabilitatsiya tushunchasi va turlari, reabilitatsiyaning huquqiy oqibatlariga oid masalalarni xorijiy davlatlar qonunchiligi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi tegishli qarorlari asosida qiyosiy-huquqiy tahlil qilib, jinoyat ishlarini yuritishda reabilitatsiya institutining rolini aniqlashlari lozim. MUAMMOLI SAVOLLAR VA KAZUSLAR 1. Qonunga xilof ravishda hukm qilingan, tibbiy muassasaga joylashtirilgan, ehtiyot chorasi tariqasida qamoqqa olingan, ushlab turilgan, lavozimidan chetlashtirilgan yoki lavozimidan ozod etilgan shaxs o‘zining barcha huquqlarida tiklanishi zarur. Bu borada reabilitatsiya va
395
Shaxsning mehnat qilish, pensiya olish va uy-joydan foydalanish huquqlarini tiklash, shuningdek mol-mulkni qaytarish yoki uning qiymatini to‘lash to‘g‘risidagi talabi qanoatlantirilmagan bo‘lsa yoxud shaxs qabul qilingan qarorga rozi bo‘lmasa, u tegishli talab bilan da’vo ishini yuritish tartibida sudga murojaat qilishga haqlidir. Reabilitatsiya qilingan shaxsning moddiy ijtimoiy huquqlarida tiklanishi yuzasidan da’vo qo‘zg‘atish tartibi va muddatlarini tavsiflang. 1-kazus Tashlandiq joydan noma’lum shaxsning murdasi topiladi. Ekspert xulosasiga ko‘ra u 24 soat ichida o‘ldirilganligi ma’lum bo‘ladi. Bedarak yo‘qolganlarni ro‘yxati tekshirilganda topilgan murdaning ayrim belgilari (yoshi, bo‘yi) fuqaro Kamilovga to‘g‘ri keladi. Kamilovning xotini va qaynisini chaqirib murdani tanib olish uchun ko‘rsatilganda ular tanib ololmaydilar. Dastlabki tergov davomida Kamilov xotini bilan ahil yashamaganligi, xotinini doimiy ravishda urib, unga azob berib kelganligi, bu haqda ichki ishlar organi xodimlari ham voqif ekanliklari ma’lum bo‘ladi. Kamilov bedarak yo‘qolganidan oldin xotinini urib xomilasini nobud bo‘lishiga sababchi bo‘lgan. Bu haqda xotinining arizasi va ekspertiza xulosasi bo‘lgan. Kamilov hech qayerda ishlamagan, doimiy ravishda spirtli ichimlik iste’mol qilgan. To‘plangan bunday ma’lumotlar qotillik jinoyatini Kamilovning xotini va ukasi sodir etganligi to‘g‘risidagi versiyani tekshirib chiqishni taqozo etdi. Tergovchining versiyasi topilgan dalillar bilan borgan sari mustahkamlanib borayotganday tuyuladi. Kamilovning xotini va qaynisiga ayb e’lon qilinib, qamoqqa olinadi. Dastlabki tergov oxirlab qolganda Kamilovning hayot ekanligi ma’lum bo‘lib qoladi. Reabilitatsiya asoslari mavjudmi? Agar mavjud bo‘lsa jinoyat ishini taqdiri qanday hal qilinadi? Download 4.02 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|