M. G. Safin, Y. S. Ruziyev, B. S. Aliqulov biologik faol va dorivor moddalar biotexnologiyasi

 
6.4. Grizinni ajratib olish texnologiyasi 
 
Grizin streptotritsinlar guruhiga mansub antibiotik bo‘lib, uning 
struktura formulasini quyidagicha tasvirlash mumkin: 

---

75 
Bu yerda n-aminikislota qoldiqlari soni, u 1 tadan 6 tagacha bo‘lishi 
mumkin.
Bu guruh antibiotiklar tarkibiga ikkita asosli aminokislotalar beta, 
epsilon-diaminokapron va streptolidin hamda bitta aminoshakar alfa-D-
gulozalin kiradi. Antibiotikning produsenti Act. griseus zamburug‘i 
hisoblanadi. Antibiotik kulrang-oqish, gigroskopik kukun bo‘lib, suvda 
va organik erituvchilarda yaxshi eriydi. O‘zining kimyoviy xossalariga 
ko‘ra asos hisoblanadi. Grammusbat va grammanfiy bakteriyalar va 
mikroskopik zamburug‘larga nisbatan faol. Yem-oziqa tarkibiga qo‘shib 
berganda yosh chorva mollarini o‘sishiga stimullovchi ta’sir ko‘rsatadi. 
Toza grizin preparatining faolligi ancha yuqori, u 1000 birlik/mg ga 
yetadi. Yem-oziqa preparati sifatida kormogrizin -5, -10, -40 tarzida ish-
lab chiqariladi. Bu kukun holatdagi Act. griseus zamburug‘ini quritilgan 
mahsuloti hisoblanib, u sariq rangdan to‘q qo‘ng‘ir ranggacha bo‘ladi va 
har 1 kg tayyor preparat tarkibida o‘zaro mos holda 5, 10, 40 g antibiotik 
bo‘ladi. 
Produsentning dastlabki o‘stirish materialini agarlashtirilgan mu-
hitda yoki bug‘doyda o‘stirilganini sporali material sifatida saqlanadi. 
Produsentning o‘stirish materialini ajratib olishda bajariladigan ishlarn-
ing ketma-ketligi quyidagicha bo‘ladi. Produsent kolbalarda silkitib 
turiladigan sharoitda, ikki generatsiyada o‘stiriladi, bunda harorat 26-28 
0
C, davomiylik 24 soat, pH 6,8 dan 7,3 gacha bo‘lgan chegarada bo‘lishi 
talab etiladi. Produsentni o‘stirish muhiti tarkibini komponentlari ( % hi-
sobida): kraxmal-1,5; makkajo‘xori uni-2,0; ammoniy nitrat-0,5; natriy 
xlorid-0,2; bir almashingan kaliy fosfat-0,02; bo‘r-0,3 dan tashkil topgan 
bo‘lishi lozim. 
Yuqorida keltirilgan tartibda kolbalarda produsentning 2-generatsiya 
o‘stirish materiali ajratib olinadi, so‘ng uning morfologik holati nazorat-
dan o‘tkazilib, erkin faglar va begona mikrofloraning yo‘qligiga ishonch 
hosil qilinadi hamda bu material 0,1 % miqdorda ekish apparatiga
o‘tkaziladi (generatsiyaning 3-bosqichi). Ekish apparatidagi oziqa muhiti 
komponentlari o‘stirish kolbalaridagini aynan o‘zi, lekin makroelement 
sifatida unga 0,05 % magniy sulfat hamda 0,2 % gacha steril ko‘pik 
so‘ndirgich qo‘shiladi. Jarayonni doimo aralashtirish va aeratsiya (1 
minutda 1 hajm muhitga 1 hajm havo yo‘naltirish) sharoitida amalga 
oshiriladi. Jarayonni o‘tkazish sharoiti harorat, muhitning pH ko‘rsat-
kichi va mahsulotni ajratib olishdagi davomiylik ko‘rsatkichlarini ham-
masi xuddi produsentni kolbalarda o‘stirishdagi kabi amalga oshiriladi. 
Sanoat ishlab chiqarilishi asosida tayyor mahsulotni ishlab chiqarishda 

---

76 
ham jarayon aynan shu yo‘sinda davom ettiriladi, lekin muhitdagi ba’zi 
komponentlarni miqdorini biroz o‘zgartiriladi. Masalan ( % hisobida), 
kraxmalning mikdorini 1,8 gacha kamaytiriladi, bo‘rning miqdorini 0,5 
% gacha ko‘paytiriladi. Jarayonning davomiyligi antibiosintezi evaziga 
50-60 soatgacha uzaytiriladi. Produsentli suyuqlikni vakuum-bug‘lat-
kichda 50 
0
C dan oshmay o‘tkaziladi. Bunda antibiotikning produsentli 
suyuqlikdagi miqdoridan 15 % gina yo‘qolishiga yo‘l qo‘yiladi. Kon-
sentrat purkab qurituvchi qurilmada quritiladi va bunda antibiotikning 11 
% gacha yo‘qolishiga yo‘l qo‘yiladi hamda 1 tonna konsentratdan 100 
kg quruq mahsulot ajratib olinadi. Kormogrizinning tayyor preparatlari 
yuqorida keltirilgan qo‘shimchalar yordamida standartlashtiriladi va 
bunda uning faolligini me’yoriy chegarada bo‘lishiga e’tiborni qara-
tiladi.