M. G. Safin, Y. S. Ruziyev, B. S. Aliqulov biologik faol va dorivor moddalar biotexnologiyasi

 
1.4. Biotexnologiyaning rivojlanish istiqbollari 
Biotexnologiyaning zamonaviy rivojlanishida yirik reaktorlarda 
kechadigan biokimyoviy jarayonlarni har xil manbadan iborat bo‘lgan 
asosga fermentlar yoki mikroorganizmlar hujayralarini immobilizatsi-
yalangan holda joylashtirish asosida amalga oshirish ulkan imkoniyatlar 
yaratadi. Biotexnologik sintez jarayonlarini shu yo‘sinda tashkil qilish juda 
qimmatli fermentlar va mikroorganizmlarning hujayralaridan uzoq 
muddatlarda foydalanish hamda ishlab chiqarishni uzluksiz tashkil qilish 
imkoniyatini beradi. Immobilizatsiyalangan fermentlardan foydalanib 
sanoat ishlab chiqarishi miqyosida kraxmaldan fruktozani ajratib olish 
yo‘lga qo‘yilgan. Hozirgi paytda ifloslangan oqova suvlarni tozalash va 
immobilizatsiyalangan tizimlar yordamida glyukoza va qator xo‘jalik 
ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan moddalarni ajratib olish yo‘lga qo‘yilmoqda. 
Biotexnologiyaning istiqbolli yo‘nalishlaridan yana biri gen muhan-
disligi asosida mikroorganizmlarning yangi shtammlari-produsentlarni 
yaratish va shu asosda aminokislotalar, shuningdek gormonal va boshqa 
biofaol preparatlarni ajratib olish muammolarini hal qilish hisoblanadi. 
Bu xil yo‘nalishdagi ishlarning yaqqol misoli sifatida ilk bor insulin, 
interferon, o‘sish gormonlari va boshqa biofaol moddalarni mikrobiolo-
gik sintez yo‘li bilan ajratib olinganligini keltirib o‘tish mumkin. Gene-
tik muhandislik asosida genetik materialni bir xil organizmlardan, jum-
ladan yuqori darajada taraqqiy etgan organizmlardan bir hujayrali orga-
nizmlarga ko‘chirib o‘tkazish orqali amalga oshiriladigan yangi biotex-
nologik sanoat ishlab chiqarish tarmoqlarini ochish mumkin bo‘ladi. 
Biotexnologiyaning rivojlanishini istiqbollarida mikrobiologik o‘g‘it-
lar va o‘simliklarni muhofaza qilish vositalarini assortimenti tamoman 
yangilanadi va kengayadi, natijada yangidan yangi biopreparatlar ishlab 
chiqariladi hamda ulardan amaliyotda keng foydalaniladi. Yaqin kelajak-
da tarkibida kraxmal va sellyuloza bo‘lgan mahsulotlardan va sut mah-
sulotlari chiqindilaridan fruktoza, galaktoza, glyukoza-fruktozali shar-
batni enzimatik sanoat ishlab chiqarishi orqali ishlab chiqish yo‘lga 
qo‘yiladi. 
Biotexnologiyaning rivojlanish istiqbollaridan yana bir yo‘nalishi 
adenozintrifosfat (ATF) ni, ya’ni tirik mavjudotlarning universal akku-
mulyatorini sanoat miqyosida ishlab chiqarishdan iboratdir. Bu moddani 

---

15 
sanoat miqyosida ishlab chiqarish hujayrasiz tizimlarda enzimatik sin-
tezni amalga oshiruvchi biokimyoviy sanoat ishlab chiqarishini yo‘lga 
qo‘yish imkonini beradi. 
Biotexnologiya kelajakda ishlab chiqarishni xomashyo bilan ta’min-
lash, qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat sanoati chiqindilarini bevosita xo‘-
jaliklarni o‘zida yem-oziqa oqsili, yengil o‘zlashtiriladigan karbonsuvlar 
va hayvonlar uchun yem-oziqalarning boshqa xillarini, shuningdek ikki-
lamchi yoqilg‘i (biogaz), o‘g‘itlar konservantlar ishlab chiqarishni 
uddasidan chiqadi.