M. G. Safin, Y. S. Ruziyev, B. S. Aliqulov biologik faol va dorivor moddalar biotexnologiyasi

 
6.5. Gigromitsin B preparatini ajratib olish texnologiyasi 
Gigromitsinning struktura formulasi to‘lig‘icha hali aniqlanmagan, 
lekin uning tarkibiga karbonsuv komponent alfa-taloza va N-metil-2-de-
zoksisistreptanin kirishi ma’lum. Tashqi ko‘rinishi jihatidan u amorf gi-
groskopik kukun, oq rangli, nordon xossali, suvda eriydigan moddadir. 
U antigelmint sifatidagi ta’sirga ega. Uning tozalangan preparatlarini 
faolligi 1000 birlik/mg ga yetadi. Bu preparat cho‘chqa va tovuqlarning 
askaridiozini profilaktika qilish maqsadlarida foydalaniladi. Buning 
uchun uni gigrovetin yem-oziqa preparati sifatida ishlab chiqariladi, bu 
preparat och-jigarrang, namligi 15 % dan oshiq bo‘lmagan, 1 mg da 13-
17 birlik gigromitsin B ga ega bo‘lgan, sochilib ketadigan kukun 
hisoblanadi. Uni ishlab chiqarishda Act. hidroscopicus zamburug‘idan 
foydalaniladi. Uni agarlashtirilgan muhitda 20-21
0
C da 2 oygacha mud-
datda saqlash mumkin. Asosiy fermentyorda o‘stirish uchun ekish mate-
rialini ikki bosqichda tayyorlanadi: oldin doimo aralashtirib turiladigan 
ekish kolbalarida, keyin ekish apparatida o‘stiriladi. Bunda bir xil oziqa 
muhitidan foydalaniladi va uning tarkibi ( % hisobida): soya uni-1,5; 
makkajo‘xori ekstrakti-0,2 (quruq massa hisobida); ammoniy sulfat-0,2; 
natriy xlorid-0,5; kalsiy karbonat-0,3; kashalot yog‘i-2; qolgani suvdan 
tashkil topgan bo‘ladi. Ekish kolbalarida prolusentni pH ning 7,2-7,4 va 
haroratning 26- 27 
0
C chegaralarida 3 kecha-kunduz davomida 
o‘stiriladi. Olingan zamburug‘ning mitselliyi muhitning hajmiga 
nisbatan 1,5-3,0 % miqdorda, pH 7,7-7,9, harorati 28 
0
C bo‘lgan, doimo 
aralashtirilib turiladigan, o‘zgaruvchan aeratsiyali ekish apparatiga 

---

77 
o‘tkaziladi. Birinchi kecha-kunduz aeratsiyani 1 minutda 0,5 hajm 
muhitga 1 hajm havo sharoitida tutib turilsa, ikkinchi kecha-kunduzda 
bu nisbat 1:1, uchinchi kecha-kunduzda 1:1,5 ga teng bo‘lishi talab 
qilinadi. Tayyor ekish materialini asosiy fermentyorga undagi umumiy 
hajmga nisbatan 10 % gacha miqdorda etib o‘tkaziladi. 
Produsentni sanoat ishlab chiqarishi uchun o‘stirish va antibio-
tikning biosintezi ishlarini olib borishda harorat 28 
0
C, pH 7,6-7,8 va 
aeratsiya (1 minutda 1 hajm muhitga 1 hajm havo yuborish) sharoitini 
bo‘lishi talab qilinadi, jarayon 8-9 kecha-kunduz davomida yuqorida 
keltirilgan tarkibli oziqa muhitida hamda unga 5 % separatsiyalangan 
pivo zamburug‘larini qo‘shish asosida amalga oshiriladi. Ko‘pik hosil 
bo‘lishini oldini olish uchun tizimli ravishda fermentyorga ko‘pik so‘n-
dirgichning steril eritmasi kiritib turiladi. Biosintez jarayonining niho-
yasida produsentli suyuqlik tarkibidagi gigromitsinning faolligi 1500-
2000 birlik/ml ga yetadi. Produsentli aralashmaga kalsiy ionlaridan xolis 
bo‘lish uchun dastlabki ishlov beriladi. Buning uchun avvalo sulfat 
kislota bilan pH 4,0-4,5 bo‘lgunga qadar nordonlashtiriladi, keyin 
otquloq kislotasi qo‘shiladi. Bunda kalsiy sulfat va kalsiy oksalat tuzlari 
zamburug‘ mitselliylari bilan birga cho‘kmaga tushadi va uni filtrlab 
ajratib olinadi. Filtratda esa gigromitsin B bo‘lib, unga 20 % li o‘yuvchi 
natriy qo‘shish orqali pH ni 6,5-7,0 ga yetkaziladi va antibiotikni ion-
almashinuvi sorbsiyasiga uzatiladi. Sorbsiya jarayoni kolonkaga KB-4P-
2 yoki KB-2, CP-300 larning natriyli shakllari joylashtirilgan sharoit-
larda amalga oshiriladi. Sorbsiya sharoiti gigromitsin B ni 95 % gacha 
tozalikda ajratib olish imkonini beradi. Ajratib olingan elyuatlarning 
faolligi 10000 birlik/ml dan kam bo‘lmaydi. Elyuatni harorati 45-60
0
C 
bo‘lgan vakuum-bug‘latkichga yo‘naltiriladi va faolligi 150-250 ming 
birlik/ml gigromitsin B konsentrati hosil bo‘lgunga qadar bug‘lantiriladi. 
Quruq kepak bilan aralashtirishdan oldin konsentrat chit yoki ipak 
filtrdan o‘tkazib filtrlanadi. Filtratni 80-100 ml ni 1 kg kepak bilin 
qo‘shib aralashtiriladi. Tayyor mahsulotni polietilen xaltachalarga 50 g 
dan etib qadoqlanadi.