M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

oddiy 
oqsillar 
deyiladi. 
Ularga: 
protaminlar,gistonlar, 
albuminlar, 
globulinlar,prolaminlar, 
glyutyelinlar,proteinoidlar, tabiiy peptidlarlar kiradi.Bu oqsillarning 
qisqacha tavsifi quyidagicha: 

protaminlar - tarkibida 80% gacha diaminomonokarbon kislotali 
aminokislotalar saqlovchi, ishqor tabiatli, oddiy oqsillardir. Ular sperma, 
baliq ikrasi kabi ko‘payish mahsulotlari tarkibida uchraydi. DNK 
molekulasi bilan birikib, ularning barqarorligini ta’minlaydi. 

---

13 

gistonlar - 30% gacha ishqorli ya’ni
diaminomonokarbon 
aminokislotalardan tarkib topgan, ular hujayralarda nuklein kislotalar bilan 
bog‘langan holda uchraydi, xromatin tuzilmasini hosil qiladi, oqsillar 
sintezini va irsiy belgilarni avloddan - avlodga berilishida faol qatnashadi. 

albuminlar- tuxum albumini, qon zardobi albumini, sut albumini, 
mushak albumini holida keng tarqalgan. Tarkibida 20 ta aminokislota 
uchraydi. 

globulinlar - barcha hayvon, o‘simlik va odam hujayralarida 
uchraydi. Masalan, qon plazmasi globulini, sut zardobi globulini, mushak 
globulinlari - miozin, aktin, o‘simliklardan no‘xat legumini, loviya 
fazeolini, zig‘ir erestini va boshaqalar shular jumlasidandir. Globulinlar 
tarkibida barcha aminokislotalar uchraydi. 

prolaminlar-o‘simlik oqsillari bo‘lib, tarkibida prolinning ko‘pligi, 
lizinning deyarli bo‘lmasligi bilan tavsiflanadi. Ularga bug‘doy donidagi 
gliadin oqsili, arpadagi - gordein, makkajuxoridagi - zein kabi oqsillar 
misol bo‘ladi. 

glyutelinlar -o‘simlik oqsillaridir, tarkibida aminokislotalarning 
turli-tumanligi bilan tavsiflanadi. Guruchdagi orizenin, bug‘doydagi 
glyutenin oqsillari misol bo‘ladi. 

proteinoidlar - tayanch to‘qimalar(suyak, tog‘ay, pay, soch, jun, 
ipak va boshqalar) da keng tarqalgan bo‘lib, ularni oqsilsimon moddalar 
ya’ni proteinoidlar deb atashadi. Ularga kollagen, keratin, fibroin oqsillari 
misol bo‘ladi. Kollagen oqsili tarkibida sistin, sistein, triptofan 
aminokislotalari uchramaydi, keratin tarkibida, aksincha, 10-14% gacha 
sistin va sistein, 9% gacha prolin va oksiprolin bo‘ladi, ipak oqsili fibroin - 
90% gacha faqat to‘rtta: glisin, alanin, serin va tirozin aminokislotalaridan 
tarkib topgan.
