M. K. Tursunov, Х. A. Matniyozov, sh. M. Mansurova issiqlik ta’minoti tizimlari

VII.6-rasm. Salnikli kompensator 
a-bir tomonlama; b-ikki tomonlama; 1-stakan; 2-grund-buksa; 3-salnikli qistirma; 4-
tayanch halqasi; 5-korpus; 6-tortish boltlari. 

---

90 
VIII. Issiqlik tarmog‘i quvurlarini yotqizilishi 
YAngi tumanlarni issiqlik bilan ta’minlash tizimlarini loyixalanayotganda 
birinchi bo‘lib uning yotqizilish yo‘llarini tanlab olish kerak. Bu esa tumanning 
issiqlik xaritasiga asosan ishlab chiqariladi. Tumaning issiqlik xaritasini ishlatish 
bilan birga, shu tumanning geodezik xisoblangan suratidan, oldin ishlatilayotgan yoki 
yangi loyixalanayotgan er osti va er usti muhandislik kommunikatsiyalari rejasidan, 
tuproq qatlamining xarakteristikalaridan va er osti suvlarining sathlari qiymatlaridan 
foydalaniladi. Issiqlik tarmog‘i quvurlarini yotqizilish yo‘llarini tanlashda quyidagi 
asosiy shartlarga asoslaniladi: 

---

91 
Issiqlik quvurlarining yer ostiga yotqizilishi 
-Bo‘lishi mumkin bo‘lgan falokatlar oldini olish imkoniyati tezligini 
minlanganligiga. 
-Issiqlik tarmog‘ini eng kam uzunlikda yotqizishga erishilishi. 
-Issiqlik tarmog‘ini qurishda eng kam ish sarflangan bo‘lishga erishish. 
Loyixalashda issiqlik tarmog‘i quvurlarini boshqa turdagi muhandislik 
inshoatlari bilan ham qo‘yish mumkinligini hisobga olish kerak. Agar bu ularning 
ishonchli ishlashlari mumkunligiga putur etkazmaganligiga ishonch xosil qilinsa. 
Muhandislik inshoatlari bilan birgalikda quyish mumkin bo‘lsa ularni er ostida, er 
osti kanallarida yoki er usti ko‘p yarusli machta va estokadalarida qo‘yilishi mumkin. 
Bunday echim ularning umumiy qiymatini arzonlashtiradi. 
 
VIII.1. Issiqlik quvurlarini yotqizish usullari 
SHahar yashash tumanlarida issiqlik quvurlari odatda ko‘chaning qizil 
chizig‘iga parallel bo‘lgan muhandislik tarmoqlari uchun ajratilgan texnik yo‘llarga 
yotqiziladi. Diametri 300 mm kichik bo‘lgan quvurlarni uylar, binolar pol osti 
kanallarida, texnik kanallarda va tonnellarda yotqizishga ruxsat beriladi. 

---

92 
Er osti issiqlik quvurlarida emirilishni kamaytirish uchun ularni turli er osti 
daydi toklari bilan kesishidan qochish, botqoq erlardan olib o‘tishdan qochish, suv 
tez-tez bosib turadigan erlarga yotqizilishidan qochish va ifloslangan erlarga 
yotqizilishdan qochish kerak. 
Qurilish qilinmaydigan erlarda issiqlik quvurlari past turuvchi tayanchlarda 
yotqiziladi. Issiqlik tarmoqlarining narxi va ishlatilishi qimmat bo‘lmaslini ta’minlash 
uchun ularni daryolardan kesib o‘tishidan qochish kerak.
Ishlab chiqarish tashkilotlari maydonlarida issiqlik tarmog‘i quvurlari 
maydonining qatnalmaydigan qismida ajratilgan maxsus texnik yo‘llarda, boshqa 
turdagi ishlab chiqarish quvurlari bilan birgalikda yotqiziladi. 
Quvurlarni er ostidan yotqizilganda ularning qiymati ortib ketmasligi uchun 
ularda ishlatiladigan issiqlik kameralari soni iloji boricha kamroq ishlatalishi kerak.