M kariyev, R. Alimov

4. Ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam bosqichida travmatik shokni 
yakuniy davolash. Ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam bosqichida shok 
holatidagi bemorlar 3 guruhga bo'linadi: 
1- guruh - hayotiy muhim organ shikasti va to‘xtamagan ichki 
qon 
ketishi. 
Ularni 
darhol 
operatsiya 
xonasiga 
yuboriladi 
va 
laparatomiya, torakotomiya qilinadi, shikastlangan a’zoda operatsiya 
qilinadi va bir vaqtning o‘zida shokka qarshi terapiya o‘tkaziladi. 
2- guruh - 1-2 soatdan keyin xirurgik ishlov bersa bo‘ladigan 
shikastli yaradorlar. Ularni shokka qarshi palataga yotqiziladi, u yer- 
da qo'shimcha tekshiruvlar o‘tkazish bilan birga shokka qarshi tera- 
piya qilinadi. 
3- guruh— darhol xiruigik davo qilish shart boMmagan yaralanganlar. 
Ularni shokni davolash uchun shokka qarshi palataga yotqiziladi. 
Konservativ davolashga quyidagilar kiradi: 
1. Qo‘1 yoki oyoqdagi yuza venalardan birini kanyulizatsiyasi, zarur 
bo‘lsa yuqori kovak venaga polixlorvinil kateter qo‘yiladi. 
2. Diurezni har soatda o‘lchab turish uchun siydik qopiga kateter 
qo‘yish. 
3. Oshqozonga zond qo'yish. 
Gemodinamik o'zgarishlarni yaxshilash. U aylanib yuruvchi qon 
hajmini tez toMdirish maqsadida amalga oshiriladi. Yo'qotilgan qon 
hajmining o‘mini toldirish uchun eng yaxshi transfuzion muhit bo'lib, 
kolloid eritmalar (poliglyukin, reopoliglyukin, jelatinol) va oqsil tabi- 
atli kolloid eritmalar (albumin, protein) hisoblanadi. Transfuzion tartib 
plazma o‘rnini bosuvchilar va qonning quyidagi nisbatda yuborilishi 
asosida tuziladi. 
1. 1 — 1,5 I qon yo‘qotganda faqat plazma o'rnini bosuvchilar; 
2. 1,5 — 2,5 1 qon yo'qotganda plazma o‘rnini bosuvchilar va 
qon 1:1 nisbatda; 
3. 2,5 litrdan ko‘p qon yo'qotganda 2 hajm qon, 1 hajm plazma 
o‘rnini bosuvchi suyuqliklar va qo‘shimcha tuzli eritmalar. 
Qonni transfuziya qilish qoidasi: 
1. lloji boricha bir xil guruhdagi qonni quyish. 
2. 3 sutkadan ortiq bir xil guruhdagi qonni quyish; 
3. Qonni plazma o‘rnini bosuvchilar bilan birga quyish. 
Transfuziya tezligi yuqori bo‘!ishi kerak. Aniqlab bo‘lmas AQB 1 
57 

---

daqiqada 250 — 300 ml bo'lishi kerak. Venoz bosim fiziologik dara- 
jaga yetganda (60 — 100 mm sim. ust.) sekin quyishga o'tilsa bo'Iadi. 
Markaziy nerv slstemasi o'zgarishlarini yaxshilash. 
1. Singan joyda novokainli blokada qilish. 
2. Analgetiklarni antigistaminlar bilan birga buyurish. 
3. 
Yo‘qoti)gan 
qon o‘rni to'Idirilgandan so‘ng 
doimiy 
neyrovegetativ blokadani ta’minlash uchun droperidol, sibazon (seduk- 
sen), natriy oksibutirati preparat] a rini o‘rta dozada yuborish mum- 
kin. 
Gaz almashinuvini yaxshilash: 
1. Yuqori nafas yo'llari o'tkazuvchanligini tekshirish, og'iz bo‘shlig‘i 
va yutqinni tozalash. 
2. Qovurg'alar singan joyga spirt-novokain blokadasi. 
3. Nafas olish keskin susayganda - o‘pka sun'iy ventiiyatsiyasi. 
4. Qonning reologik xususiyatlarini normallashtirish va trombo- 
gemorragik sindromni davolash. 
5. Plevra bo‘shlig‘ini punksiya qilish va qon, havoni so‘rib olish. 
6. Yuqori nafas yo‘llari uzoq sanatsiyasida traxeostomiya qilish. 
7. Oshqozon-ichak sistemasi parezlariga qarshi choralar.