M kariyev, R. Alimov

Vaziyatli masala 
Puls daqiqaga 130 ta, yumshoq, A/B 75/50 mm.sim.ust. Chap 
yelkani yuqori qismiga jgut, o‘rta qismiga bogMam qo‘yi!gan. BogMam 
qon bilan hoMlangan. QoMi tanasiga bintlangan. Tirsak arteriyasida 
pulsatsiya aniqlanmaydi. Yelka sohasida patologik harakat yo‘q. 
1. Tashxis qo‘ying va asoslang. 
2. Punkt ichida saralashni o'tkazing. 
3. Tibbiy yordam hajmini aniqlang. 
BrTP oddiy askar N. oskolkali jarohat bilan 1 soatdan keyin 
keldi. Holati qoniqarli. Teri qoplamlari rangpar. Puls daqiqaga 86 
ta, qoniqarli, toMishgan, tarang A/B-l 10/70 mm.sim. ust. 0‘ng bol- 
dirning o‘rta qismida qon bilan hoMlangan bogMam. Oyoq uch zinali 
shina bilan immobilizatsiya qilingan. 0‘ng soni o‘rta qismiga jgut 
qo‘yilgan. 
1. Diagnoz qo‘ying va asoslang. 
2. Punkt ichida saralashni oMkazing. 
3. Tibbiy yordam hajmini aniqlang. 
Savol va topshiriqlar 
1. Jang maydonida qon ketish yaradorlar oMimi uchun qanchalik 
sabab boMib hisoblanadi? 
2. QoM-oyoqlar yirik tomirlari shikastlanishdan va qon ketishdan 
oMganlar necha foizni tashkil etadi? 
3. Qon ketishining tasnifini aytib bering. 
4. Turli qon ketishining sababini ayting. 
5. Ikkilamchi qon ketish sababini ayting. 
6. 0‘tkir qon yo‘qotishning asosiy belgilarini aytib bering. 
32 

---

7. Urush maydonida qon ketishni vaqtincha to'xtatishga imkon 
beradigan usuilarni xarakterlang. 
8. Jgut qo‘yish qoidalarini ayting. 
9. Jgut qo‘yish texnikasini xarakterlang. 
10. BrTP da vaqtincha qon to‘xtatish usullarini sanang va xarak- 
terlang. 
11. BrTPda jgutni nazorat qiiishning maqsadi nimada? 
12. Urush maydonida erta qo‘yilgan jgutni BrTPda nazorat qilish 
texnikasini ta’riflang. 
. 
13. Oyoq-qo'lga qo'yilgan jgutning ta’sir-oqibatini xarakterlang. 
14. Oyoq-qo‘ldagi jarohatlarga qo'yilgan jgutning salbiy ta’sirini 
kamaytirish yoki yo‘qotish asoslari va usullarini ta’riflang. 
33 

---

Mashg'ulotning maqsadi: armiyada qon xizmatini tashkillashtirishni 
o‘rganish. Tibbiy evakuatsiyaning turli etaplarida qon va qon o‘rnini 
bosuvchilarni quyish usullarini talabalarga o‘rgatish. 
O'quv savollari: dala sharoitida ommaviy qon tayyorlashni tashkil- 
lashtirish, transportirovka, hisoblash, saqlash, konservalangan qon va 
qon o‘rnini bosuvchilarni ajratish va nazorat qilish. Dala sharoitida 
qon yo‘qotish darajasini aniqlash. BrTP, ATO va harbiy gospitallarda 
qon quyish usullari va ko’rsatma. Transfuzion va infuzion vositalarni 
har xilligi va ularni qollashga ko'rsatma. Qon va qon o‘mini bosuv- 
chilarni quyish. Qon quyishning asoratlari, uning profilaktikasi va da- 
volash. 
Mashg‘ulotni o‘tkazish usuli: qon va qon 
0
‘rnini bosuvchilarni 
quyish to‘g‘risida jadval; qonni AV (0) sistemasi va eritrositdagi Rh 
faktorni qon guruhiga mosligini aniqlash uchun kerakli anjomlar;qon 
quyish uchun anjomlar; bir marta qon va qon o'mini bosuvchilarni 
quyish uchun sistemasi; qon va qon o'rnini bosuvchi eritmali flakonlar; 
magistral venani kanyulizatsiya va venaseksiyasi uchun asboblar. 
Darsning mazmuni: dala sharoitida ommaviy qon tayyorlashni 
tashkillashtirish. Qon tayyorlashni tinchlik va urush vaqtida tayyor- 
lashni tashkillashtirish vazifasi 0‘zbekiston Qurolli kuchlar qon xizmatiga 
yuklangan: u harbiy-tibbiy qism va o‘quv bo'limiarni qon bilan 
ta’minlaydi, tibbiy evakuatsiya etapida transfuzion terapiyani nazorat 
qiladi.