M kariyev, R. Alimov

Qon ketish tasnifi. Qon ketish deb tomirlar butunligining buzil- 
ishi natijasida undan qon oqib ketishiga aytiladi. 
26 

---

Birlamchi qon ketish travma yoki jarohatdan biroz vaqt o‘tgandan 
keyin turli qon tomirlarning shikastlanishi natijasida yuzaga keladi. 
Qayerdan qon ketayotganiga ko‘ra qon ketishlar boladi: arterial 
— arteriya qon tomirdan; arterio-venoz — arteriya va venoz qon 
tomir birgalikda shikastlanganda; venoz - vena qon tomirlaridan; 
kapillyar - kapillyar qon tomirlardan; parenximatoz — turli xildagi 
parenxima organlardan. 
Turli xildagi qon ketish belgilari: 
1. Arterial qon ketish. Qon oqim bilan, fontansimon ketadi. 
Chiqayotgan qon miqdori qon tomir kalibrlari va qon tomirdagi 
jarohat kattaligiga bog'liq. Qon rangi och qizil. Arterial qon ketishni 
jarohat va yurak oralig'idagi qon tomirni bosib to‘xtatiladi. 
2. Arterial-venoz qon ketish. Qon tezda jarohatni to'ldiradi. Qon 
rangi qizil. Jarohatdan yuqoridagi qon tomir bosilganda qon ketish 
to‘xtamaydi, lekin qon rangi ham o‘zgarmaydi. Jarohatdan pastki 
qon tomirlar bosilganda ham qon ketish to‘xtamaydi, lekin qon rangi 
esa och qizil bo'ladi. 
3. Venoz qon ketish. Qon bir xilda sekin urib turmaydigan oqim 
bilan ketadi. Oqim rangi to‘q (qizil) rangda. Jarohatdan yuqoridagi 
tomirlar bosilsa, qon ketish kuchayadi. 
4. Parenximatoz qon ketish. Parenximatoz organlar qon tomiri 
organning biriktiruvchi to'qima stromasi bilan uzviy aloqada, shuning 
uchun kesilganda ular bir-biridan ochilib qoladi va bir-biriga mos 
kelmaydi. Qon ketish ko‘p va to'xtatish juda qiyin. 
Ikkilamchi qon ketish birlamchi qon ketishda qon tomir bevosita 
zararlanib, u o‘zi yoki qandaydir davo usullari bilan to'xtatilgandan 
keyin rivojlanadi. Ikkilamchi qon ketish asosan bir marta boladi, 
27 

---

lekin qaytarilishi ham mumkin. Bunda ularni qaytalanuvchi yoki ret- 
sidivli deyiladi. 
Erta va kechki ikkilamchi qon ketish yaqin 2-3 kun ichida jaro- 
hatlangan qon tomir defektini to'ldirib turgan trombning ko'chishi, 
qo‘yilgan ligaturani siljib ketishi yoki qon tomir devoridagi yot tanani 
ko'chishidan kelib chiqadi. Erta ikkilamchi qon ketish hollari kamdan 
kam kuzatiladi va asosan bu shikastlangan qo'l yoki oyoqni yaxshi 
immobilizatsiya qilmay transportirovka qilganda kuzatiladi. 
Ichki qon ketish odatda 10-15 kundan keyin, ba’zan jarohatla- 
nishdan bir necha soatdan keyin bo‘ladi. Ikkilamchi qon ketishning 
sabablari: 
1. Dori vositalarni qabul qilganda A/В ni oshishi qon tomirda 
shakllanib ulgurmagan trombni ko'chirib yuboradi. 
2. Qon tomirga qo'yilgan drenajning, qattiq bosishi yot metall 
(o‘q, parcha), singan suyak parchasining surilib qolishi qon tomirda 
yotoq yarani paydo qiladi va natijada ikkilamchi qon ketish bo'ladi. 
3. Qon ketishda texnik usullami noto‘g‘ri qoMlash - qon tomirga 
qo‘yilgan ligaturaning surilib ketishi, yechilib ketishi. Jarohatdagi yi- 
ringli - yallig'Ianish jarayoni trombning yumshashi va erishiga olib 
keladi va natijada bu ham ikkilamchi qon ketishiga sabab bo‘ladi. 
Ikkilamchi qon ketish sabablariga yana sepsis trombning erishiga olib 
keladi, shuningdek, qon tomirlarda umumiy va qisman reparativ jara- 
yonlarning buzilishiga olib keluvchi holatlar: qon yo‘qotish, travma- 
tik shok, oqsil yetishmovchiligi va boshqalar sabab boMadi.