M kariyev, R. Alimov

Ko'krakning teshib kiruvchi jarohatlari 
Ko'krakning teshib kiruvchi jarohatlari alohida e’tiborga loyiq, 
ko'pincha quyidagi xususiyatlarga ega: 
a) parietal plevra bilan qoplangan suyak-mushak hosilalarining 
shikastlanishi va har bir qovurg'a sathida qon-tomir nervlar tutami- 
ning joylashishi, qovurg'alararo arteriyalar va ko'krak ichki arteriya- 
sining jarohatiga olib keladi; 
b) bronx-o'pka shikastlari, ayniqsa o'pka ildizi sohasida ham kuchli 
qon ketishlarga olib keladi; 
d) ayrim holatlarda yurak va yirik qon toniirlarining jarohati 
ko'pincha yaradorlarning jang maydonida nobud bo'lishiga olib keladi. 
Sluinday qilib, ko'krakning teshib kiruvchi jarohatlarida quyidagi ho- 
latlar bo'lishi mumkin: 1) tashqi yoki (ko'proq) ichki qon ketishlari, 
2) ochiq yoki (kamroq) kuchlangan pnevmatoraks; 3) gemopnevmatoraks; 
4) xilotoraks; 5) teriosti emtizemasi; 6) ko'ks oralig'i emfizemasi. 
Ko'krak qafasi va ko'krak bo'shlig'i organlarining qayta (takro- 
riy) shikastlari natijasida quyidagi patologik holatlar yuzaga keladi: 
1) ko'ks 
oralig'ining 
siljishi 
va 
oqibatda 
yurakning 
qon 
bilan 
to'lishining buzilishi, 2) qondagi kislorodning kamomadligiga olib 
keluvchi o'pka ventilyatsiyasining buzilishi, 3) ko'krak devorining 
defekti plevra bo'shlig'ini tashqi muhit bilan bog'lagan. Bunda har 
bir nafas olish harakatida havo plevra bo'shlig'iga kirib qaytib chiqa- 
di, o'z navbatida bu ko'ks oralig'ining tebranishiga olib keladi. Sirkul- 
yator va respirator buzilishlar har biri bilan uzviy bog'liq. 
Perikard va yurak jarohatlari o'pka jarohati bilan qo'shma yoki 
alohida bo'lishi mumkin. Agar jarohat 2 qovurg'a va chap qovurg'a 
112 

---

yoyi orasida joylashgan bo'lsa yurak jarohati ehtimoli bor. Yurak 
jarohatining joylanishi, chuqurligi va o'lchamiga qarab quyidagi qon 
ketishiar tafovut etiladi: 1) yalpi ichki plevra bo‘shlig‘iga qon ketish- 
lar (2-2,5 I va undan ko‘p), 2) perikard jarohati uncha katta bo‘lmasa 
perikard bo‘shlig‘iga qon to‘planishi va oqibatda yurak tamponadasi. 
Perikard bo‘shlig‘iga qisqa vaqt ichida 200 ml to'plansa, yurak to'xtashi 
kuzatiladi. Qon ketishi asta sekin davom etsa, perikard bo'shlig'iga 
400—500 ml bo'lgan taqdirda ham yurak faoliyati davom etishi 
mumkin. Biroq perikard bo'shlig'iga qon ketishi.bevosita yurakning 
teshib kiruvchi jarohatiga bog'liq bo'lishi shart emas. Masalan, bunday 
qon ketish manbalaridan biri toj tomirlari yoki ularning mayda 
tarmoqlari bo‘lishi mumkin. 
Ko'krakning teshib kiruvchi jarohatlarida uning klinik belgilari 
ko'krak devori, ko'krak bushlig‘i organlari (o‘pka, yurak, yirik qon 
tomirlar) shikastlanishiga hamda pnevmatoraks, ko'ks oralig'i organ- 
lari siljishi yoki nafas yo'llarning o'tkazuvchanligi buzilishlariga bog'liq. 
Shikastlanish xarakteriga qarab o‘q tekkan ko'krak jarohatlarida 
quyidagi klinik belgilar ustun kelishi mumkin: 1) o‘tkir nafas olish 
yetishmovchiligi; 
ko'karish, 
nafas 
olish 
me’yorining 
buzilishi, 
bezovtalik, 2) o‘tkir qon yo‘qotish (gemorragik shok manzarasi), 
3) yurak tamponadasi sindromi — o‘ta og‘ir ahvol, teri ko‘karishi, bo'yin 
venalarining shakllanishi, AQB pasayishi, yurak tovushlari bo'g'iqligi.