M kariyev, R. Alimov

0‘q tekkan ko'krak jarohatlarning xususiy belgilari 
1. Jarohatlar ko'krak qafasida joylashgan - agar kirish va chiqish 
teshiklari mavjud bo'lsa, ularni xayolda to‘g‘ri chiziq bilan birlashti- 
rish o'qning yo'lini aniqlab, ehtimol, ichki organlarning jarohatini 
tasawur qilishga imkon beradi. 
2. Teri osti emfizemasi, qon tupurish, pnevmatoraksida qutisi- 
mon tovush va gematoraksdagi to'mtoq tovush ko'krakning teshib 
kiruvchi jarohatidan dalolat beradi. Qon tupurish — o'pka shikasti- 
ning dastlabki va aniq belgisidir. Urush hududida bu belgi ko'krakni 
teshib kiruvchi jarohatlarning 80-85% tida uchraydi. 
Gematoraks bo'lgan yaradorlar o‘pka siqilishi va ko'ks oralig'i 
siljishi hisobiga bo'lgan entikishga va shikastlangan tomonda qovurg'a 
yoyi ostida seziladigan og'riqqa shikoyat qiladilar. Yopiq va ayniqsa, 
ochiq pnevmatoraks bo'lganda tashxis qo'yish qiyin emas. Klapanli 
(ko'payib 
boruvchi) 
pnevmatoraksi 
bo'lgan 
yaradorlarning 
tashqi 
ko'rinishi 
xarakterlidir. 
Ular 
o'tirishga 
harakat 
qiladilar, 
chunki 
yotganda entikish kuchayadi. Yuz terisi oqargan, ko'kimtir tus olgan, 
bo'yin va yuz venalari bo'rtgan. Teri osti emfizemasi keskin rivoj- 
langan va ko'payishga moyilligi bor, chunki plevra bo'shlig'idan havo 
ИЗ 

---

bosim ostida jarohat orqali ko‘krak teri osti kletchatkasiga chiqib 
bo‘yin va tananing qarama-qarshi tomoniga tarqaladi. Agar ko‘ks 
oralig‘i (mediastinal) plevra varag‘i jarohatlansa, havo ko‘ks oraliq- 
ning old qismiga tarqalib, venalarning ezilishi va oqibatda qon 
aylanishining og‘ir buzilishiga olib keladi. Oshib borayotgan pnev- 
matoraksda gumoni bo'lgan yaradorlar tezkor operativ muolajalarga 
muhtoj bo‘lgani ucliun BrTP dan birinchi navbatda ko‘chirilishi ke- 
rak, ATB da esa to‘g‘ri operatsiya xonasiga yuboriladi. 
Torakoabdomina! (ko‘krak-qorin) jarohatlar. Ko‘krakning o‘ng 
tomonida IV qovurg'adan, chap tomonida esa V qovurg‘adan past- 
roqda, orqa yuzada VIII va XI qovurg‘alar oralig'idagi jarohatlar bir 
vaqtning o‘zida ko‘krak va diafragma ostida joylashgan qorin bo‘shlig‘i 
organlarining jarohatida shubha tug'dirishi kerak. O
l
ng tomondagi 
jarohatda ko‘krak va jigar jarohati to'g'risida, chap tomonda esa 
ko‘krak va taloq yoki yo‘g‘on ichakning taloq burchagi jarohati 
to‘g‘risida o‘ylash o‘rinlidir. Tananing orqa yuzasidagi jarohatlarda 
ko‘krak va buyrak jarohati bo‘lishi mumkin. Torako- abdominal ja- 
rohatlar og‘irlar toifasiga kiradi va yaradorlar o'limini ikki barobar 
oshiradi.