Manbashunoslik

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1. Shayboniylar clavriga oid qanday m anbalam i bilasiz?
2. «Shayboniynoma» dostononing muallifi kim ?
3. «Imom uz-zam on xalifat ul-rah топ» kimning laqabi edi?
4. «Abdullanoma» asarini kim yozgan ?
5. «Akbarnoma» asarida 0 ‘zbekiston tarixiga oid qanday m a ’lumotlar bor?
7 -M A V Z U : X V II - X IX A S R I Y A R M I D A V R I 
M A N B A LARI
Darsning mazmuni: 
T alab alarg a bu davrda B uxoro, X orazm va 
Q o 'q o n d a yaratilgan o ‘zbek va fors tillaridagi m an b ala r t o ‘g ‘risida 
tushuncha beriladi.
Reja:
7.1. Asosiy siyosiy-ijtim oiy voqealar.
7.2. 0 ‘zbek tilidagi m anbalar.
7.3. Fors tilidagi m anbalar.
Asosiy tushunchalar. Shayboniylar sulolasi tanazzulga uchragan.
7.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar
XVII asrdan boshlab m am lakatda tarqoqlik yanada kuchaydi. Dashti 
qipchoqliklar, asosan qozoq xonlari va qalmoqlar, Xorazm hukmdorlari 
Abulg‘ozixon va Anushaxon Movarounnahiga tez-tez bostirib kirib, uning Choijo‘y, 
Buxoro va Samarqand shaharlari va qishloqlarini talon-taroj qila boshladilar.
Eron va Shimoliy Hindiston hukmdorlari Boburiylaming Buxoro xonligi 
ichki ishlariga aralashuvi kuchaydi. Mamlakatdagi beqarorlik Ubaydullaxon 
soniy (1702—1711) hukmronligi yillaridajuda kuchaydi. Ulus hukm dorlari,
* U s h b u m a v z u B. A h m e d o v asar ig a t a y a n i b yoritildi.
222

---

Balxdagi M ahm udbiy qatag‘on markaziy hukum atga bo ‘ysunm ay q o ‘ydilar. 
Sam arqand va H isor viloyatlarida yuz qabilasi, Shahrisabz va Q arshida 
kenagas va m ang'it qabilalari xonga qarshi isyon ko‘tardilar. Ubaydullaxon 
soniy o ‘miga xon ko'tarilgan Abulfayz (1711 — 1747) nomigagina xon b o ‘lib, 
hokim iyat bir guruh yirik boylar q o ‘liga o ‘tib qoldi.
Eron podshohi Nodirshoh (1736—1747) Movarounnahrdagi parokandalik 
va beqarorlikdan foydalanib, 1740-yilning kuzida Buxoro xonligini o ‘ziga 
bo‘ysundirdi. Shundan keyin hokimiyat, asosan Nodirshoh tarafdori, m ang‘it 
qabilasidan chiqqan nufuzli, katta yer egasi M uham m ad Rahimbiy q o ‘liga 
o'tdi. Abulfayzxon o ‘ldirilganidan keyin taxtga o'tqizilgan A bdulm o'm in 
(1747—1751) va Ubaydullaxon soniy (1751 — 1753) nomigagina xon bo'lib, 
davlatning m uhim ishlarini M uham m ad Rahimbiy boshqargan.
1753-yilning 16-dekabrida M uh am m ad Rahim biy xon b o id i. Shu 
ku n d an boshlab B uxoro xonligida hokim iyat M ang‘itlar sulolasi q o ‘lida 
b o 'lib , ular 1920-yilning sen tab r oyigacha hukm ronlik qilgan.
1709-yili m arkaziy h u kum atning zaifligi tufayli F arg‘on a vodiysida 
Q o ‘kon xonligi (1709—1876) tashkil topdi.
X V II1-X 1X asrda yurtim iz hududida Buxoro amirligi, Xiva va Q o ‘qon 
xonligi mavjud b o ‘lib, R ossiya asta-sekin bu hududga siqilib kirib, o ‘z 
m ustam lakasini o ‘rnatdi.