Манги булаклар doc

ДАНАЛЫҚ СӨЗЛЕРДЕН 
Бахытсызлар бахытлыны қызғанар,
Қызғаныштың оты шырпысыз жанар.
Күндиз жарғанаттың көзи көрмесе,

---

6 
Қуяш айыплы ма бул ушын есе? 
* * * 
Адам ата улы - инсаният бул,
Бəри бир тамырдан дөреген зат бул.
Бириниң басына ис түссе егер,
Басқалары оның азабын шегер.
Киси қайғысынан ҳазарланбасаң,
Адам улы бола алмассаң ҳеш қашан. 
* * * 
Бағда сəйир еткенше душпаның менен,
Саўашта бирге жүр досларың менен.
Бас қосқаннан көре жаман қатынға,
Тирилей күйгейсеқ дозақ отында. 
* * * 
Өз елинен кетсе етикши уста,
Өнери асырар, қор болмас ҳасла,
Патша өз журтынан шығынса егер,
Қорлық, əптадалық азабын шегер. 
* * * 
Мийрим жүз көрсетип сыйпасаң егер,
Пил ҳəм жетелеген жағыңа жүрер. 
* * * 
Қумырысқа майда зат. Жабылса бирақ,
Ҳəтте, арысланды өлтирер талап. 
* * * 
Басып алмақ мүмкин кисиниң елин,
Мəрт болсаң жаўлап ал инсанның кеўлин. 
* * * 
Қолынан жақсылық келмеген адам,
Мың жақсы болса да лəззет жоқ одан. 
* * * 
Ешекке ҳəр күни китап артсаң да,
Билимнен шық жуқпас оған сирə да.
Мийсиз узын қулақ билсин ол қайдан:
Отын ба, китап ба артқаның оған … 

---

7 
* * * 
Дос қəдирин билмес досты көп адам,
Бос қалма, жаныңды жаллап сен оған. 
* * * 
Достың тил табысса душпаның менен,
Ол достыңнан ўаз кеш, абайлы бол сен. 
* * * 
Аш қарынды нанға тойғызыў мүмкин,
Аш көзди тойдырмас дүньяның мүлки. 
* * * 
Үйретпек болғанша малға сөйлеўди,
Малдан үйрен өзиң дым үндемеўди. 
* * * 
Ақылсыз адамды сыйласаң егер,
Мақтағанды көтере алмай гəрдийер. 
* * * 
Ҳеш жəбир көрмесе өз пухарасы,
Сонда уллы болар елдиң патшасы,
Пада бағылмайды падашы ушын.
Пада ушын жасар жақсы падашы. 
* * * 
Биреўлерге ҳəмел тийсе хəңкийип,
Қатарынан өзин санайды бийик.
Ҳəмелинен түсип қалғанда бир күн,
Досларына артар аўырманлығын. 
ҲАФЫЗ 
(1325-1389) 
Егер дийдимнен шықса сол Шираз жананы,
Жүзде қалына беререм Самарканд, Бухараны. 
Ҳафыз. 
Шамсиддин Ҳафыз фарсы - тəжик шайыры, Ирандағы 
Шираз деген қалада туўылған (сонлықтан оны Ҳафыз 
Ширази деген лақап пенен де атайды). Ҳафыз Күншығыста 
ғазел жанрында лириканың теңсиз шебери сыпатында 
танылған. 

---

8 
Ҳафыздың ғазеллери муҳаббат ҳаққында болып, 
инсанның өмирге деген сүйиў сезимин жалынлы қумарлық 
пенен жырлайды. Оның ғəзеллери халық арасында нама 
менен айтылып, ҳəзирге дейин Күншығыста ҳəр бир 
саўатлы адам Ҳафыз ғазеллерин сүйсинип оқыйды. 
Ҳафыз поэзиясын өз заманында Гёте, Пушкин жоқары 
баҳалаған. 
* * * 
Қырмызы гүлден, самал, маған аромат алып кел,
Ҳəм қəсте жаныма бир ҳарарат алып кел.
Дəртке сазыўар кеўилдиң дəртине дəрман берип,
Яр хабары түртилген бес қатар хат алып кел.
Кеўлим сарсаң, көзим гирян сол нигардың жолында,
Кекилинен тар, кирпигинен оқ - бир ишарат алып кел, 
Жат мəнзилде айралықтан қартайдым мен, ҳəй самал, 
Жаслық пияласынан бир жутым пал алып кел.
Сергитсин жаслық шарабы ғам кеўлимди, ал егер, -
Шыпасыз болса, мейли, жанға апат алып кел.
Ойлама ертеңгини, тəғдир мөри басылған
Бир бет қағазды маған тезден узат, алып кел. 
Сайратар тилин Ҳафыз жубатсам деп ғам кеўилди:
“Қырмызы гүлден, самал, маған аромат алып кел”. 
* * * 
Ай жүзлиме мен туўралы не билсең, бəрин айт, самал, 
Жүз қубылған тил менен қайры хабарын айт, самал.
Иренжимесин, абайлап айт, сыбырла əстен-əстен,
“Узақта сени сағынып жүр, - деп ярың”, айт самал. 
ЖƏМИЙ 
(1414-1492) 
Қараңғы ақылды жақтыртар билим.
Билим менен кетир кеўлиңниң кирин. 
Жəмий 
Орта əсирлик фарсы - тəжик поэзиясының бир бийик 
шыңы Əбдираҳман Жəмий шығармалары болып табылады. 
Ол Нишапурға жақын жердеги Жам деген кишкене шəҳəрде 
туўылған. Оның бала гезинде үй иши Хират каласына 
көшип келген. Соңынан ол Самарқандта оқып билим алады. 
Өз заманының билим булағынан қанып ишкен, өнер ҳəм 
мəдениятқа жетик, ақыллы шайыр Жəмий, жас жигит 
пайытларында-ақ 
мəмлекетлик 
хызметлерге 
шақыртылыўына қарамастан ҳəмелдарлықтан бас тартып, 
өзиниң пүткил өмирин əдебият пенен илимге арнайды. 
Жəмийдиң “Жети тахт” атлы китабына кирген жети 
дастаны бар. Шайырдың əсиресе “Қудлият” атлы қосықлар 

---

9 
топламы халық арасында оғада кең белгили болған. Оның, 
сондай-ақ, халық даналығы менен суўғарылған “Бəҳəрстан” 
деген прозалық ақыл-нəсият китабы да бар. 
Əбдираҳман Жəмий Наўайының сүйикли устазы болған. 
Жэмийдиң 
шығармалары 
ақыл-ҳүжданлы, 
кеўилге 
қонымлы, əдалатлыққа, дурыслыққа үгитлейтуғын көркем
сөзге бай келеди.