Марказий нерв системасини хусусий физиологияси Орка мия


Миячани олиб ташлаш натижалари


Download 126.5 Kb.
bet12/12
Sana28.03.2023
Hajmi126.5 Kb.
#1301221
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
Markaziy nerv sistemasini xususiy fiziologiyasi

Миячани олиб ташлаш натижалари. Миячани олиб ташлаш ёки шикастлаш натижасида статик ва стато-кинетик рефлекслар бузилади; айникса ихтиёрий харакатлар издан чикади. Бундан англашиладики, мияча, биринчидан, гавда вазиятининг тоник рефлексларига ва установка рефлексларига (бу рефлексларни мия стволининг марказлари юзага чикаради), иккинчидан, катта ярим шарлар пустлогининг мотор зонасига ва у билан богланган нерв марказларига таъсир этади.
Миячанинг бир ярми олиб ташлангач тегишли томондаги оёк ёзилиб колади: хайвон урнидан турмокчи булиб бурилганда ёнбошлаб йикилади ёки операция килинган томонга доира буйлаб харакатлана бошлайди (манеж харакатлари). Кейинчалик, дастлабки огир ходисалар утиб кетгач, хайвон урнидан тура ва юра бошлайди, лекин операция килинган томондаги харакатларнинг беухшовлик ва бузилиш элементлари умрбод сакланади.
Мияча бутунлай олиб ташланганда янада огир ходисалар руй беради. Операциядан кейинги дастлабки кунларда хайвон тамомила ожиз булади; унинг оёкка туришга уриниши муваффакиятсизлик билан тугайди. Харакатлар секин-аста тикланади-ю тартибсизлигича колаверади. Хайвон гандраклайди, йикилиб тушади, боши ва оёклари бир талай ортикча харакатлар килади; бу харакатлар бекиёс катта ва ноаник булади. Хайвон тикка турганда мувозанати саклаш учун оёкларини кенг куйишга мажбур булади.
Одамнинг миячаси зарарланган такдирда кузини очиб тикка турса роса гандраклайди, кузини юмиб олса, йикилади, энтак-тентак юради, харакатлар уйгунлашмаган булади, мускулларнинг антагонистик группалари билан тез харакат килиш имконияти, масалан, кулни каторасига бир неча марта букиш ва ёзиш имконияти бузилади (бу симптом адиадохокинез деб аталади).
Хайвонларнинг миячасини олиб ташлашдан кейин харакат аппаратининг бузилиш симптомларини биринчи марта Л.Лючиани мукаммал тасвир этган (1893) уч симптом: атония, астения ва астазия келиб чикашини кузатган. Кейинчалик яна бошка симптомлар: атаксия, дезэквилибрация ва дисметрия хам тасвир этилган.
Дезэквилибрация мувозанатнинг бузилишидан иборат. Маймунлар миячасининг флокула-нодуляр булаги олиб ташланганда шу симптом кузатилади, чунки бу булак узунчок миянинг вестибуляр ядролари билан чамбарчас боглангандир. Бундай операциядан кейин гавда вазияти рефлекслари ва ихтиёрий харакатлар айтарли бузилмасдан туриб мувозанат руй-рост бузилади. Операция килинган маймун ётса, унда харакат бузилиши хеч бир кайд килинмайди. Хайвон овкатни кули билан олиб огзига якинлаштира олади, утира олади, лекин бунинг учун деворга суянишга мажбур булади, тикка туришга эса курби етмайди. Хайвон юрганда кафас деворларига ёпишишга мажбур булади.
Мускуллар тонусининг йуколиши, яъни атония мияча олиб ташлангач бир неча кундан кейин руй беради (операциядан кейинги дастлабки вактда мускуллар тонуси, айникса ёзувчи мускуллар тонуси кескин даражада ошган булади). Л.А.Орбелининг кузатишларига караганда, баъзи мускул группаларининг тонуси узок муддатдан кейин ошиб колиши мумкин. Шу сабабли миячани олиб ташлаш мускуллар тонусининг йуколишида, яъни атонияда эмас, балки мускуллар тонусининг бошкарилмай колишида, яъни дистонияда намоён булади, деб айтиш тугрирокдир. Миячанинг орка булагидаги олдинги кисм ва тишсимон ядро мускул тонусининг бошкарилишида алохида ахамиятга эга.
Астазия шундан иборатки, мускуллар сидирга тетаник кискариш хоссасидан махрум булади. Натижада хайвоннинг боши, танаси ва оёклари узлуксиз калтираб ёки тебраниб туради. Хайвон биронта ихтиёрий харакат килгандан кейин бу ходисалар айникса яккол куринади.
Астения шундан иборатки, моддалар алмашинуви кучайганлигидан организм салга чарчайди. Харакатлар тежамсиз бажарилганлиги, уларда бир талай мускуллар иштирок килганлиги туфайли моддалар алмашинуви кучайса керак.
Атаксия харакатларнинг чала уйгунлаштирилишидан ва харакатлар кучи, катталиги, тезлиги ва йуналишининг бузилиши (дисметрия) дан иборат. Атаксия маст кишига ухшаб гандираклаб юришда уз ифодасини топади. Оёк ва кул харакатлари юриш вактида омонат, хаддан ташкари кучли, кенг амплитудали булади. Одамнинг миячаси бир томонлама зарарланганда харакат берилган йуналишдан огади. Миячаси зарарланган беморларда кул харакатларининг бузилиши якколрок куринади. Масалан, бемор кули билан аник харакат кила олмайди. Масалан, у курсаткич бармогини бирон нарсага ёки уз бурнига тегизмокчи булса, бармок харакати мураккаб траектория буйлаб бажарилади ва бармок мулжалланган жойга тугри келмайди.
Дизартрия – нуткни бузилиши. Нутк секинлашади, бурролиги йуколади, монотон булади.
Интенцион тремор – кулни, бошни титраши, каттик силташи, харакат килганда кучайяди.
Мияча функциялари уни организмга уч хил таъсирини шакллантиради:

  1. Харакат аппаратига.

  2. Афферент системаларга.

  3. Вегетатив нерв системага.

Миячани харакат функциялари:

  1. Мускуллар тонусини, холатни ва мувозанатни бошкариш.

  2. Максадга каратилган харакатларни бажарилишини ва холатни координация килиш.

  3. Максадга каратилган харакатларни программалаштиришда иштирок этиш.

  4. Харакатни бошлаб берувчи (инициация) функцияси.

Орка мия рефлектор ва утказувчи йул фаолияти, текшириш усуллари, Узунчок мия.
Урта мия.
Режа.
1)Орка мия рефлектори
2)Орка мия утказувчи йул фаолияти
3)Орка мия рефлекслари
4)Узунчок мия
Download 126.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling