Ma’ruza №1 Qon klinik tahlili. Siydik ajratish sistemasi kasalliklarining laborator diagnostika usullari

 
Trombostitlar mikdorini aniklash. 
Qon surtmasida 1000 ta eritrostitga nisbatan trombostitlar sanalada - bu Fonio usuli. 
Buning uchun Panchenko kapillyarining «75» belgisiga 14% magniy sulfat olinib, probirkaga 
puflanadi va kapillyarning «K» belgisigacha qon olinib, eritma ustiga puflanadi. Ikkalasi 
yaxshilab aralashtiriladi va bir necha yupka surtmalar ch'ayyorlanadi, kuritilib, fikstastiya kilib, 
buyaladi. Bu usulda trombostitlar binafsha, eritrostitlar esa pushti rangga buyaladi. Mikroskop 
ostida 1 kurish maydonida 200 gacha eritrostit kuriladi va bunda yurmbostitlarning mikdorini 
sanash keyin. Buning uchun kurish maydonni kichiklashtirish kerak, ya’ni kora kogozdan 
derazacha - rombsimon kesiladi va okulyarga urnatiladi. Bunda kurish maydonida 50 gacha 
eritrosti g kurinadi, shularning orasida uchragap grombostitlar sanaladi. Shunday kilib 1000 ta 
eritrostit sanalib shular orasidagi tormbostitlar mikdori aniklanadi, kuyidagi formula orkali: 
A-1000 ta eritrostit orasida sanalgan trombostitlar mikdori. 
V-qondagi eritrostitlar mikdori 
1000-maxsus son. 
A x V 
X = _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
1000 

---

UMUMIY SIYDIK TAHLILI 
Siydikni tekshiruv nafaqat buyraklardagi, siydik ajratish tizimidagi patologik jarayon 
xarakteri va ifodalanganligi haqidagina emas, balki boshqa organlar holati haqida ham 
ma’lumot beradi.
Siydik umumiy tahlili o’z ichiga oladi: 
1. 
siydik umumiy xususiyatlarini tekshiruv; 
2. 
kimyoviy tekshiruv 
3. 
mikroskopik tekshiruv.
Siydikni yiғish. Tekshiruv uchun siydik toza, quruq idishga, jinsiy a’zolar tahoratidan keyin 
yiғiladi. Siydikning bir necha millilitri unitazga uretra deskvamirlangan hujayralarni 
yo’qotish uchun to’kiladi. Tekshiruv uchun birinchi ertalabki siydik porstiyasi olinadi. 
Tekshiruv siydik ajratilgandan keyin 1-1.5 soat ichida o’tkaziladi. 
Ajratilgan siydik miqdori bemorning yoshi, ovqatlanish xarakteri, suyuqlik ichish rejimi va 
siydik hosil qiluvchi tizim holatiga boғliq. (tabl. 2.1) 
Tabl.2.1 
Yoshi 
24 soat ichida siydik 
miqdori ml da 
Yoshi 
24 soat ichida siydik 
miqdori ml da 
Yangi tuғilgan 
0-60 
Kattalar: 
10 kun
106-320 
Erkaklar 
1000-2000 
1-5 yosh 
600-900 
Ayollar 
1000-1600 
5-10 yosh 
700-1200 
10-14 yosh 
1000-1500 
Kunlik diurezni 2 litrdan ortib ketishi poliuriya deb ataladi. Kamayishi (500mldan kam) – 
oliguriya. Umuman siydik ajralmasligi anuriya deb nomlanadi. 
S i y d i k r a n g i: Siydikning me’yoriy rangi kattalarda va katta yoshdagi bolalarda uning 
qonstentrlanganligiga boғliq bo’ladi va to’q sariq rangdan to somondek sariq ranggacha 
o’zgaradi. Qonstentrlangan va nordon siydik to’qroq bo’yaladi va kam miqdorda ajralib, 
yuqori nisbiy zichlikka ega bo’ladi - giperxromuriya. Och bo’yalgan siydik past nisbiy 
zichlikka, kam nordon yoki neytral reakstiyaga ega bo’lib, ko’p miqdorda ajraladi 
(fiziologik poliuriya) - gipoxromuriya. Rangga nisbiy zichlik ta’sir qiladi – yuqori nisbiy 
zichlikda siydik to’q rangga bo’yaladi. Turli almashinuv mahsulotlari qo’shilmalari yoki 
dori vositalari siydik rangini o’zgartirishi mumkin.
Fiziologik gipoxromuriya poliuriyada, ko’p miqdorda suv ichganda, siydik haydovchi 
vositalar qabul qilganda kuzatiladi.
Fiziologik giperxromuriya kam suyuqlik ichganda, ko’p terlaganda bo’lishi mumkin. 
Oliguriyada giperxromuriya shishlar paydo bo’lganligi, transsudat va ekssudatlar, dispeptik 
buzilishlarda, 
isitmalashda, 
dimlangan 
buyrakda 
kuzatilishi 
mumkin. 
Keskin 
giperxromuriya gemolitik holatlarda bo’ladi. Qon va qon pigmentlari tushganda siydik qizil 
rangda bo’lishi mumkin. «Pivo» rangidagi siydik parenximatoz sariqlikda kuzatilishi 
mumkin. Sutdek oq siydik buyrakni yoғli distrofiyasida, nefrotik sindromda, shuningdek, 
yiringli siydikda, fosfaturiyada bo’lishi mumkin.
T i n i q l i g i: Me’yoriy siydik tiniq va faqatgina turganda biroz xiralashishi mumkin. 
Siydik tiniqligi to’liq va noto’liq bo’lishi mumkin. Tiniq, kam loyqalangan va keskin 
loyqalangan siydik farqlanadi. Siydikning loyqalanishi tuzlar, shilliq ajralishi, ko’p 
miqdorda shaklli elementlar, bakteriya, yoғlarni bo’lishi bilan boғliq. Loyqadan 
stentrifugalash bilan xalos bo’lish mumkin. Tuzli loyqalanishni ishqorlar va kislotalar 
qo’shib yo’qotish mumkin. Bakterial loyqalanishda siydik maxsus filtrlar yordamida 
filtrlanadi, yoғli loyqalanishda esa efir, xloroform qo’shiladi. Loyqalanish xarakteri 
cho’kmani mikroskopik tekshirganda aniqlanadi.

---

N i s b i y z i ch l i g i: 1,000 dan 1,050 gacha bo’lingan urometr bilan aniqlanadi. 
Tekshirilayotgan siydik stilindrga quyiladi (stilindr diametri urometr diametridan 1-2 sm ga 
katta bo’lishi kerak). Ko’pik hosil bo’lishini odini olish uchun siydik asta – sekin stilindr 
devorlari bo’ylab quyiladi. Quruq urometr siydikka sekin tushiriladi. Urometr tebranishlari 
to’xtagandan keyin pastki menisk bo’yicha ko’rsatkich aniqlanadi.
Nisbiy zichlik 1 l siydikda eritilgan moddalar miqdoriga boғliq. Oddiy ovqatlanishda nisbiy 
zichlik sutka davomida keng miqyosda o’zgarishi mumkin. Katta odamda siydik ertalabki 
porstiyasida nisbiy zichlik 1,015-1,025 oraliғida bo’lishi mumkin. 
-yangi tuғilganlarda 1,018gacha,
-5 kunlikdan ikki yoshgacha – 1,002-1,004, 
-2-3 yoshda 1,010-1,017,
-4-5 yosh 1,012-1,020,
-10 yoshdan 1,011-1,025 ga teng.
Nisbiy zichlikning kamayishi ko’p suyuqlik ichganda, siydik haydovchi vositalar qabul 
qilganda kuzatiladi. Keskin kamayishi – qandsiz diabet (1,001- 1,004), surunkali buyrak 
kasalliklari, o’tkir buyrak etishmovchiligi, amiloidoz, polikistozda kuzatiladi.
Nisbiy zichlikning oshishi quruq ovqatlar eganda, isitmalash, ko’p terlaganda, qandli diabet, 
nefrotik sindrom, shishlar, transsudatlar, ekssudatlar hosil bo’lganda kuzatilish mumkin.