Materiallarni chiqim qilish paytida qanday baholash usullari qoʻllaniladi va ularni tavsiflang? №4 «Tovar-moddiy zaxiralar»

Tayyor mahsulotlarni baholashning qanday usullari mavjud va ular 
qanday qoʻllaniladi? 
Buxgalteriya hisobida va balansda tayyor mahsulotlarni baholash haqiqiy 
ishlab chiqarish tannarxi bo‘yicha ko‘rsatiladi. Tayyor mahsulotning haqiqiy
tannarxini faqat hisobot davri (oyi) tugaganidan so‘ng hisoblash mumkin.
Mahsulotlar harakati esa – har kuni sodir bo‘ladi (ishlab chiqarish, jo‘natish,
sotish va h.k.). Shu boisdan, joriy hisob uchun mahsulotlarni shartli baholash
zarur. Tayyor mahsulotlar harakatining joriy, har kunlik hisobi korxona
tomonidan ishlab chiqilgan reja (normativ) tannarxi bo‘yicha yuritilishi ham 
mumkin.
Hisobot davrining oxirida reja tannarx tayyor mahsulotlarning guruhlari
bo‘yicha farq summalarini aniqlash yo‘li bilan haqiqiy tannarx darajasiga
yetkaziladi. Farq summalari mahsulotlarning hisobot davri (oy) boshiga
qoldig‘i va hisobot davri (oy) davomidagi kirimidan kelib chiqqan holda 
aniqlanadi. Farqlar korxonada yo‘l qo‘yilgan oshiqcha sarflash yoki tejashni 
bildiradi va shuning uchun ham uning ishlab chiqarish natijalarini tavsiflaydi.
Farqlar ham tayyor mahsulotlar harakati aks ettirilgan schotlarga olib
boriladi. Tejalgan summalar «qizil storno», oshiqcha sarflar summasi 
«qo‘shimcha yozuv» usuli bilan yoziladi.
Reja tannarxidan farq summalarini yozish («qizil storno» yoki 
«qo‘shimcha yozuv») hisobot davri (oy) oxiriga sotilgan va omborda 
qolgan tayyor mahsulotlarning haqiqiy tannarxini aniqlash imkonini 
beradi. 
Tayyor mahsulotni baholash usullari : 
1)Reja (normativ) tannarxi bo‘yicha; 
2)Haqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo‘yicha 
128-savol 
Savdo korxonalarida tovarlarni baholash usullari va ularning 
xususiyatlari qanday? 
Tovarlar savdo va umumovqatlanish korxonalarida quyidagi 
baholar bo‘yicha aks ettiriladi.
Ta’kidlash joizki, tovarlarning balansdagi qoldig‘i ularni hisobga 
olish variantidan qat’i nazar, xarid qiymati bo‘yicha aks ettiriladi 
Tovarlarni baholash : 
1)Ulgurji baho bo‘yicha. Ushbu baho tannarx plyus tayyorlovchi korxona foydasi, 
ulgurji xaridorlar foydasiga chegirma(ustama)lardan iborat. 
2)Chakana baho bo‘yicha. Bu tovarlar aholiga donabay yoki mayda partiyalar
bilan sotiladigan baho. U ulgurji baho, chakana savdo firmasining xarajatlarini
qoplash uchun chegirma (ustama) va uning foydasidan iborat. 
3)Shartnoma bahosi bo‘yicha. Ushbu baho ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) va xaridor
o‘rtasidagi kelishuv bo‘yicha aniqlanadi. 
4)Erkin (bozor) bahosi bo‘yicha. Bu baho sotuvchi tomonidan bozor 
konyunkturasi, talab va taklifni hisobga olgan holda aniqlanadi. 
5)Xarid bahosi bo‘yicha. Bu baho bo‘yicha tovar sotib olinadi. 

---

6)Sotish bahosi bo‘yicha. Bu tovarlar ulgurji, mayda ulgurji va chakana
sotiladigan bah 
129-savol