Materialshunoslik indd

o‘ta sovish deb 
ataladi. Qattiq fazaning Ts haroratdan yuqori haroratgacha qizishi 
esa, 
o‘ta qizish deyiladi.

---

28
Nazariy kristallanish (suyuqlanish) harorati bilan amaliy kristal-
lanish (su yuq lanish) harorati orasidagi ayirma 
o‘ta sovish darajasi 
deyiladi va 
∆
T bilan belgilanadi:
∆
T=T
nkr
– T 
akr 
;
T
nkr
– nazariy kristallanish harorati;
T
akr
– amaliy kristallanish harorati.
O‘ta sovish darajasi kattaligi metallning tabiatiga, uning tozalik 
darajasiga (qancha toza bo‘lsa, shuncha o‘ta sovishi katta bo‘ladi), 
sovitish tezligiga (sovitish tezligi ortirishi bilan o‘ta sovish darajasi 
ham ortadi) bog‘liq. 
Masalan, surmaning nazariy kristallanish (suyuqlanish) harorati 
631
0
C ga teng, o‘ta sovish darajasi esa
∆
T=41
0
C ga yetishi mumkin. 
U holda amaliy kristalla nish harorati 631–41=590
0
ga teng bo‘ladi.
Ko‘pchilik metallar uchun kristallanish vaqtida o‘ta sovish dara-
jasi juda kichik bo‘ladi.
Yuqorida aytganimizdak,
 kristallanish – metallar atomlarining 
tartibsiz harakatdagi suyuq holatdan atomlari tartibli joylashgan 
barqaror holatga o‘tish jarayoni, deb tushuniladi. Kristallanish tizim 
ko‘proq termodinamik barqaror holatiga o‘tish sharoitida o‘tadi (eng 
kam energiya bilan).
Metallni suyuq holatdan kristallik holatga o‘tish jarayonini vaqt-
harorat koordinatalarida quyidagicha ko‘rsatish mumkin (2.7­rasm).
2.7-rasm.Toza metallni sovitish diagrammasi:
T
naz
 – nazariy kristallanish harorati. 
T
amal
 – amaliy kristallanish harorati.
∆
T
naz