Mavzu: Diagnostikaning umumiy jarayonlari va texnik diagnostika vositalariga qo'yilgan talablar. Avtotransport vositalari harakat xavfsizligini ta'minlovchi

Elementar diagnostik parametrlarga tepkini bosish kuchi, tormoz kuchining 
oshishi yoki kamayishi, tormoz mexanizmining ishga tushish vaqti, tormoz kamera 
shtogining yo‘li, tepkining erkin yo‘li, kompressorning ish unumdorligi va 
boshqalar kiradi. 
Tormoz tizimining diagnostik parametrlari quyidagi hollarda o‘lchanadi: 
– transport vositasining harakati jarayonida; 
– transport vositasiga doimiy o‘rnatilgan diagnostik vositalar yordamida; 
– qo‘zg‘almas sharoitda – tormoz stendlari yordamida. 
Transport vositasi ekspluatatsion xususiyatlarining tormoz tizimi bo‘yicha 
asosiy diagnostik parametrlari quyidagilar: S
T
– tormozlanish yo‘li, m; P
T
– tormoz 
kuchlari, N; S
s
– sekinlashish yo‘li, m; t
s
– sekinlashish vaqti, sek; j
s
– sekinlashish 
miqdori, m

sek
2
. 
Transport vositasi texnik holatini baholashda uning harakat xavfsizligiga 
bevosita yoki bilvosita ta’sir etuvchi agregat va mexanizmlar texnik holatini 
aniqlash asosiy tadbirlardan hisoblanadi. Transport vositasi tormoz tizimining 
texnik holati va uning ishlash samaradorligi GOST 25478-91 bo‘yicha harakatda 
sinash va stendda sinash usullari bilan aniqlanadi. 
Harakatda sinash. Transport vositasini harakatda sinash asosan tormoz 
tizimi sifatini umumiy baholash uchun qo‘llaniladi. Tormoz tizimini 
diagnostikalash tekis, quruq, gorizontal va transport harakatidan xoli bo‘lgan 
yo‘lda o‘tkaziladi. Tormozlanish samaradorligining yo‘l sinovlarida tormozlanish 
yo‘li, barqaror sekinlashish, tormoz tizimining ishlab ketish vaqti aniqlanadi. 
Ilashish koeffitsienti (

) 0.6 dan kam bo‘lmagan quruq asfalt yo‘lda, 
transport vositasi tezligini (V
a
) 40 km

soat ga yetkazib, so‘ng tormozlanadi va 
tormozlanish yo‘li hamda sekinlashishni aniqlash bilan o‘tkaziladi. Sekinlashish 
deselerometr asbobi yordamida aniqlanadi. Bu oddiy usul bo‘lib, asosan, dastlabki 
axborot uchun qulay. 
Tormozlanish yo‘li quyidagicha aniqlanadi: 
g
V
K
S
a
E
T




26
2
; 
(6.1) 
bu yerda: S
T 
– tormozlanish yo‘li, m; K
E 
– ekspluatatsion sharoitni e’tiborga 
oluvchi koeffitsient (yengil transport vositalari uchun – 1.4; yuk transport vositalari 
va avtobuslar uchun – 2–2,44); V
a 
– transport vositasi tezligi, km

soat; 

– 
shinaning yo‘l bilan ilashish koeffitsienti; g – erkin tushish tezlanishi, m

sek
2
. 

---

14 
Sekinlashishni esa quyidagi ifoda bilan aniqlash mumkin: 
T
a
S
V
J
26
2
max

(6.2) 
Transport vositasining tezligi V
a

30 km

soat bo‘lganda yengil transport 
vositalarining tormozlanish yo‘li 7,2 m, yuk transport vositalari va avtobuslar 
uchun esa 9,5–11,0 metrni tashkil etadi. 
Engil transport vositalari uchun sekinlashish 
2
/
8
,
5
sek
m
j

, yuk transport 
vositalari uchun 5,0 m

sek
2 
dan va avtobuslar uchun 4,2 m

sek
2 
dan kam 
bo‘lmasligi kerak.