Mavzu: Fe’llarda mayl kategoriyalari Reja: Kirish Asosiy qism

Mavzu: Fe’llarda mayl kategoriyalari

Reja:

1. 
   Kirish
   
2. 
   Asosiy qism:
   

1. 
   Fe'l mayllari.
   
2. 
   Fe'lning tuslanishi va unda mayl kategoriyalarining ahamiyati
   
3. 
   Turkiy tillarda mayl kategoriyasi
   
4. 
   Turkiy tillarda bo‘lishsiz fe’lning ifodalanishi.
   
5. 
   Fe’lning vazifa shakllari
   

3. 
   Xulosa
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Kirish
Turkologiyada fe’l turkumi bo’yicha juda ko’p ishlar qilingan. O'zbek tilshunosligining o’zida fe’lga xos barcha grammatik kategoriyalar bo’yicha, shuningdek barcha funksional formalar bo’yicha dissertasiyalari yoqlangan. Ayrim kategoriyalar bo’yicha, hatto, birdan ortiq nomzodlik dissertasiyalari yoqlangan. Ana shuning o’ziyoq o’zbek tilshunosligida fe’l turkumining qay darajada keng o’rganilganini yaqqol ko’rsatib turadi. Biroq shunga qaramay, fe’l turkumida hali to’la hal etilmagan, munozarali masalalar, mohiyati yetarli ochilmagan hodisalar anchagina bor. Shu vaqtga qadar fe’l turkumiga oid grammatik kategoriyalar haqida qat’iy bir fikrga kelinmaganlikning o’ziyoq fikrimizning dalili bo’la oladi. Bu narsa amaliy hayotda, ayniqsa, o’qish-o’qitish ishlarida ma’lum qiyinchiliklar tug’diryapti.
Turkiy tillar ham predmetning ish-harakatini, holatini, belgining yuzaga kelishi, o`zgarishi kabi jarayonlarni ifodalaydigan so`zlar fe'l deb ataladi. Morfologik jixdgdan fe'lning bir qancha o`ziga xos xususiyatlari mavjud:
1. O`timli va o`timsizlik: ol-o`timli, kel-o`timsiz.
2. Sub'ekt va ob'ekt o`rtasidagi munosabatni ifodalovchi nisbat kategoriyasi: kel-keltir, shod-shodlan, tepin, tepil.
3. Bo`lishli va bo`lishsyulik shakli: kel-kelma, ol-olma, ket-ketma.
4. Mayl va zamon kategoriyasi: oldi, oladi; olay, olsa kabi.
5. Maxsus funktsional shakllari: sifatdosh, ravishdosh, harakat nomi.
6. Tuslanish sistemasi: oldim, olding, oldi; olganman, olgansan, olgan; ol, olay, olsin kabi.