Мавзу: Металлар технологияси асослари

Kо‘pikbeton sement hamiri yoki qorishma alohida tayyorlangan turg‘un 
kо‘pik bilan aralashtirib tayyorlanadi. Kо‘pikbeton qorishmasi qotgandan keyin 
g‘ovak tuzilishli beton hosil bо‘ladi. Kо‘pik hosil qilgichni suv bilan faol ravishda 
aralashtirish yо‘li bilan kо‘pik tayyorlanadi. Kо‘pik hosil qilgich sifatida kanifol 
sovun va hayvon yelimi yoki saponinning (о‘simlik sovuni ildizini ekstrakti) 
suvdagi eritmasi, shuningdek GK (qushxonalardan olinadigan gidrolizlangan qon) 
preparat ishlatiladi. Hosil bо‘lgan kо‘pik turg‘un tuzilishga ega va sement xamiri 
yoki qorishmasi bilan yaxshi aralashadi.Kо‘pikbeton qorishmasi uchta barabandan 
(ular ichida kurakli val aylanadi) iborat kо‘pik-beton qorgichda tayyorlanadi. 
Kо‘pik tayyorlash uchun kо‘pik kо‘piktirgichli hamda sement bilan suvni va 
kremnezemli qо‘shimcha bilan aralashtirish uchun qorishma qorgichli 2 ta baraban 
ustki tomonida joylashgan. Ular ostida tayyor kо‘pik va qorishma sinchiklab 
aralashtiriladigan uchinchi baraban joylashgan. Kо‘pik-beton aralashmasi metall 
qoliplarga 
quyiladi 
va 
bug‘lash 
kameralari 
yoki 
avtoklavlarga 
yuboriladi.Avtoklavda 175-190
0
S va 0,8-1,3 MPa bug‘ bosimida kalsiy gidroksidi 
kremnezemni qо‘shimcha bilan о‘zarobog‘lanadi. Bunda yetarli darajada yuqori 
mutahkamlik va chidamlilikka ega bо‘lgan kalsiy gidrosilikati hosil bо‘ladi. 
Gazobeton sement (ba’zan ohak qо‘shib), kremnezemli qо‘shimcha va suv 
aralashmasidan aralashtirib bо‘lingan qorishmaga gaz hosil qilgich- alyuminiy 
upasi,pergidrol (perekis vodorodining suvdagi ertmasi N
2
O
2
) vaboshqalar kiritib 
tayyorlanadi. Eng kо‘p tarqalgan gaz hosil qilgich-mayda zarrachali alyuminiy 
kukuni (upasi) dir. Gaz hosil bо‘lish jarayoni alyuminiyni kalsiy gidroksidi bilan 
quyidagicha kimyoviy reaksiyaga kirishi natijasida sodir bо‘ladi:2AI + 3Ca(OH)
2 
+ 
6H 
2
O = 3CaO CH AI 
2
O
3 
CH6H 
2
O + 3H 
2 
- CHAjralib chiqadigan vodorod 
sement xamirini shishiradi, xamir qotayotganda g‘ovak tuzilishini saqlab 
qoladi.Gazobetonning 
dastlabki 
materiallari 
– sement, ohak-pushonka, 
maydalangan qum va suv qorigichda sinchiklab qoriladi, alyuminiy upasining suvli 
quyqa qо‘yiladi va takror aralashtirilgandan keyin gazobeton qorishmasi metall 
qoliplarga qо‘yiladi, bunda qolip tо‘la-tо‘kis tо‘lishiga e’tibor berish 
kerak.Qoliplarda yetiltirilgandan keyin gazobeton odatda avtoklavlarda tez 
qotiriladi. Avtoklavda ishlashdan foydalaNilsa yuqori mustahkam buyum olish 
ta’minlanmasdan, balki sementni qisman yoki tо‘la ohakka almashlash yо‘li bilan 
sement sarfini kamaytirish mumkin. Sement tо‘la ohakka almashinilsa 
gazosilikatlar hosil bо‘ladi.G‘ovak betonlarning xossalari. G‘ovak betonlarning 
ishlatilish sohasini belgilaydigan asosiy xossalari - g‘ovakliligi, mustahkamligi, 
issiqlik о‘tkazuvchanligi, suv shimuvchanligi va sovuqqa chidamliligidir. 
G‘ovak betonlarning g‘ovakliligi 50-85%. U betonlarning 500 dan 1200 
kg\m
3
gacha о‘zgarib turadigan zichligi bilan bevosita xarakterlanishi mumkin. 
G‘ovak betonlarning xossalariga faqat g‘ovaklarning umumiy hajmi emas, balki 

---

60 
ularning bir meyorda taqsimlanishi, xususiyati (ochiq,tutash yoki berk) о‘lchami va 
hokazolar ham ma’lum darajada ta’sir qiladi. 
G‘ovak betonlarning mustahkamligi dastlabki materiallarning zichligi, turi 
va xossalariga, shuningdek, issiq ishlov berish turi hamda rejimiga bog‘liq. G‘ovak 
betonlar uchun siqilishdagi mustahkamligi bо‘yicha quyidagi markalar belgilangan: 
M15, M25, M35, M50, M75, M100 va M150. G‘ovak betonlarning issiqlik 
о‘tkazuvchanligi ularning zichligiga bog‘liq. Zichligi 700- 900 kgG‘m
3 
konstruksion – issiqlik izolyatsion g‘ovak betonlarning issiqlik о‘tkazuvchanligi 
0,16-0,23 Vt G‘(mCH
0
S) ga teng. 
G‘ovak betonlarning suv shimishi va sovuqqa chidamliligi zichligi va 
g‘ovaklarni tuzilishiga bog‘liq. G‘ovak betonlar zichligi 700-900 kgG‘m
3 
da 
massasi bо‘yicha suv shimishi 30-40% chegaralarda о‘zgaradi. G‘ovak 
betonlarning sovuqqa chidamliligi yengil betonlarnikiga nisbatan bir oz past. Suv 
shimishini kamaytirish va sovuqqa chidamliligini oshirish uchun mayda berk 
g‘ovaklari bir tekis taqsimlangan g‘ovak beton hosil qilish tavsiya qilinadi. 
G‘ovak betonning tovush о‘zgarmaslik xossalari va о‘tga chidamliligi 
yaxshi bо‘ladi, ularga ishlov berish oson.