Mavzu: statistik grafiklar va ularning unsurlari

9.Fazoviy nisbiy miqdorlar.
Nisbiy miqdorlarning yana bir katta guruxi hodisa va jarayonlarni fazoda olib olib taqqoslash natijalari bo‘lib, turli mamlakatlar, mintaqalar, ma’muriy xududiy bo‘linmalar, tashkiliy-huquqiy tuzilmalar va obyektlarga tegishli mazmundosh statistik ko‘rsatkichlarning o‘zaro nisbatlarini tavsiflaydi. Ular jahon xo‘jaligini tahlil qilish va unda ayrim mamlakatlar o‘rnini aniqlashda, milliy bozorlarni shakllantirishda ayrim mintaqa va tuzilmalarning rolini o‘rganishda, korxona va firmalar faoliyatini qiyosiy tahlil qilishda muxim qurol hisoblanadi.
Ularni hisoblash tartibi quyida Rossiya, Markaziy Osiyo Respublikalarida jon boshiga YAIM ishlab chiqarish va ayrim maxsulotlarni iste’mol qilish ma’lumotlari misolida tasvirlangan (raqamlar shartli).
Respublikalar Jon boshiga Non va non Go‘sht va go‘sht Sabzavot
YAIM max-tlari max-tlari max-tlari
Iste’moli iste’moli iste’moli
Rossiya 2650 124kg 55kg 73kg
Qozoqiston 1160 176kg 51kg 54kg
Qirg‘iziston 630 109kg 38kg 44kg
Tojikiston 360 155kg 14 kg 97kg
Turkmaniston - 147kg 24kg 90kg
O‘zbekiston 960 162kg 33kg 134kg
Misol: Korxona ishlab chiqarayotgan bir mahsulotining tannarxi o‘tgan davrda 140 so‘m bo‘lgan. Korxona kelasi yil mahsulot tannarxini 135 so‘mgacha pasaytirishni rejalashtirgan. Korxonaning tannarxini pasaytirish reja topshirig‘i nisbiy ko‘rsatkichini aniqlang?
Mavzu bo‘yicha tayanch iboralar.
1. Mutloq miqdorlar - hodisa va jarayonlarni ifodalovchi sonlardir.
2. YAkka mutloq miqdorlar - boshlang‘ich hisob va kuzatish xujjatlarida qayd qilingan, to‘plamning har bir birligini ifodalovchi miqdordir.
3. Umumiy mutloq miqdorlar - to‘plamning yig‘indisini ifodalovchi miqdordir.
4. Nisbiy miqdorlar - ikkita va undan ko‘proq miqdorlarni taqqoslab, bo‘lish natijasida olingan hosilaviy miqdorlardir.