Mavzu: XX asrning boshlarida turkiston. Birinchi rus inqilobining turkistondagi ijtimoiy-siyosiy vaziyatga

2-masala 
XX asrning dastlabki o‘n yilliklari jahon xalqlari uchun nihoyatda og’ir, 
tashvishli, inqiroz va buhronlarga boy yillar bo‘ldi. Dunyoning ayniqsa, Osiyoning 
ko‘pgina mamlakatlarida inqilobiy harakatlar yuz berdi. 1905-1907 yillarda yuz 
bergan inqilob nafaqat Rossiyaning markaziy hududlarida, balki Turkiston kabi 
mamlakatning chekka milliy hududlarida ham ishchilar va dehqonlar keng 
qatlamining ijtimoiy-siyosiy hayotida qiziqish uyg’otdi. 1905 yilda tarixda birinchi 
rus inqilobi deb nom olgan tarixiy jarayon yuz berdi. 1905 yil 9 (22) yanvarda Sankt 
-Peterburgda ruhoniy Georgiy Gapon boshchiligidagi ishchilarning tinch namoyishi 
podsho qo‘shinlari tomonidan o‘qqa tutilishi (96 kishi o'lgan va 333 kishi 
yaralangan) , undan 34 kishi vafot etdi), - natijasida inqilob yuzga kelgan edi.
Inqilobning sabablari:1) inqilobning asosiy sababi feodal-serflar saqlanib 
qolganligi, bu mamlakatning keyingi rivojlanishiga to'sqinlik qilgan; 2) hal 
qilinmagan ish masalasi; 3) milliy savol; 4) askarlar va dengizchilar uchun 
xizmatning qiyin sharoitlari; 5) ziyolilarning hukumatga qarshi munosabati; 6) Rus-
yapon urushidagi mag'lubiyat. 
Inqilobning asosiy maqsadi: 1) avtokratiyaning ag’arilishi va konstitutsiyaviy 
monarxiyaning o‘rnatilishi; 2) agrar va milliy muammolarni hal etish; 3) feudal 
sarqitlarini yo‘q qilish.
Inqilobning asosiy harakatlantiruvchi kuchlari: ishchilar, dehqonlar, mayda 
burjua. Ishchilar sinfi inqilob paytida faol pozitsiyani egalladi va kurashda turli 
vositalarni - namoyishlar, ish tashlashlar, qurolli qo‘zg’olonlardan foydalandi. 
Inqilobning eng yuqori cho‘qqisi, 1905 yil oktyabr – dekabr 1905 yil kuz va 
qishda inqilobiy harakat o'zining avjiga chiqdi. Moskva bu vaqtda inqilobiy 
harakatlarning markaziga aylandi. Bu erda siyosiy ish tashlash boshlanib, u butun 
Rossiya siyosiy ish tashlashiga aylandi. 
Nikolay II 1905 yil 17 oktabrda Manifestga imzo chekishga majbur bo‘ldi. 
“Davlat buyurtmasini takomillashtirish to‘g’risida”, unga muvofiq: 1) Davlat 
Dumasi chaqirilishi kerak edi; 2) mamlakat aholisi demokratik erkinliklar – so‘z, 
yig’ilish, matbuot, vijdon bilan ta’minlandi; 3) umumiy saylov huquqi joriy etildi.