Maxsus, kasb-hunar ta’limi

Gaz holatidagi moddaning molekular massasi uning vodorod bo‘yicha zichligining 2 ga ko‘paytirilganiga teng.

Ko‘pincha, gazning zichligi havoga nisbatan aniqlanadi. Havo gazlar aralashmasi bo‘lsa ham uning o‘rtacha molekular
massasini hisoblash mumkin. Ya’ni agar havoning taxminan
4 hajm azot (molyar massasi 28 g/mol) va 1 hajm kisloroddan (molyar massasi 32 g/mol), ya’ni 4 N₂+O₂

dan tarkib topganligi hisobga olinsa, uning o‘rtacha molyar massasini hisoblab topish mumkin. Bundan quyidagicha ish yuritiladi:

M_ã =
4  28+1  32

4  1

= 28,8 g/mol _yaxlitlangani 29 g/mol_

Bu holda molyar massa ushbu ifodadan aniqlanadi:
M = 29•D_x.
Molekular massalarni aniqlash shuni ko‘rsatadiki, oddiy gazlarning molekulalari 2 atomdan (H₂, F₂, Cl₂, O₂, N₂), nodir gazlarning molekulalari esa 1 atomdan tarkib topgan (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn). Nodir gazlar uchun
„molekula“ va „atom“ tushunchalari teng qimmatlidir. Lekin ayrim boshqa oddiy moddalarning molekulalari 3 va undan ko‘p atomlardan tarkib topgan, masalan, ozon O₃,
tetrafosfor P₄ molekulalari, o‘rtacha temperaturada oltingu-
gurt bug‘lari S_g.
Bizga ma’lumki, kimyoviy belgilar va formulalar oldidagi koeffitsiyentlar atom va molekula soninigina emas, balki reaksiyada ishtirok etadigan mollar sonini ham ko‘rsatadi. Shu sababli gazlar orasidagi reaksiyalarning tenglamalarini quyida- gicha yozish ham mumkin.
H₂ + Cl₂  2HCl 2H₂ + O₂  2H₂O
1 mol 1 mol 2 mol 2 mol 1 mol 2 mol
22,4 l 22,4 l 44,8 l 44,8 l 22,4 l (suv bug‘lari) 44,8 l Agar reaksiyaga kirishayotgan va hosil bo‘layotgan gazlar hajmlarining ko‘rsatilgan son qiymatlari 22,4 soniga qisqar- tirilsa, u holda gazlarning hajmiy nisbatlarini ko‘rsatadigan oddiy butun sonlar olinadi: birinchi reaksiyada — 1 : 1 : 2, ikkinchi reaksiyada esa 2 : 1 : 2. Demak, gazsimon moddalar orasidagi reaksiyalar muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadi: o‘zgarmas bosimda reaksiyaga kirishayotgan va hosil bo‘layotgan gazlarning hajmlari o‘zaro kichik butun sonlar