Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

Temir-beton konstruksiyalarining turlari.
Temir - beton konstruksiyalar bajarilish usuli bo‘yicha yig‘ma, yaxlit va 
yig‘ma - yaxlit bo‘ladi. 

---

 119 
Yig‘ma temir-beton konstruksiyalar ko‘prok tarqalgan, chunki ulardan 
foydalanish, 
qurilishni 
sanoatlashtirishga 
va 
iloji 
boricha 
mexanizatsiyalashtirishga 
imkon 
beradi. 
Zavod 
sharoitida 
yig‘ma 
konstruksiyalar tayyorlashda beton qorishmasini, tayyorlash, yotqizish va unga 
ishlov berishning ancha ilg‘or texnologiyasini qo‘llash, ishlab chiqarishni 
avtomatlashtirish, qurilish ishlarini ancha soddalashtirish mumkin. 
YAxlit (monolit) temir-beton konstruksiyalar qismlarga bo‘linishi va bir 
xillashtirilishi qiyin bo‘lgan inshootlarda, masalan, ba’zi gidrotexnika 
inshootlarida, og‘ir poydevorlarda, suv havzalarida, ko‘chma yoki o‘zgaruvchan 
qoliplar yordamida ko‘tariladigan inshootlarda (qobiklarning qoplamlari, siloslar 
va boshqalar) keng ko‘llanadi. 
Yig‘ma - yaxlit temir-betonlar yig‘ma elementlar va qurilish joyida 
yotqiziladigan monolit betonning qo‘shilmasidan iborat. Odatda yig‘ma 
elementlar bir butun beton uchun qolip hosil qiladi, bu esa yog‘ochni tejashga 
imkon beradi. Yig‘ma-monolit konstrkutsiyalar yig‘ma konstrkutsiyalarga 
qaraganda yaxlitligi yuqoriligi va uloq joylarining sodda berkitilishi bilan farq 
qiladi. Yig‘ma-yaxlit temir-beton konstruksiyalar yopmalarining va bino 
orayopmalarining konstrkutsiyalarida, gidrotexnika va transport qurilishida 
qo‘llanadi. 
Temir-betonning yana o‘ziga hos turi armotsementdir. Armotsement 
konstruksiyalar mayda donali to‘ldirgich betondan tayyorlangan yupqa devorli 
konstruksiya bo‘lib, butun qalinligi bo‘yicha ingichka po‘lat sim bilan 
armaturalangan bo‘ladi. Armotsement konstruksiya chuzilish va egilishga yaxshi 
qarshilik ko‘rsatishi, darzbardoshligi, elastikligi yuqoriligi bilan farq qiladi. 
Temir-beton konstruksiyasidan foydalanishda bir necha tur yondoshishlar 
mavjud bo‘lib, ular temir-beton xususiyatini kengaytiradi va keng foydalanish 
sharoitini yaratadi. Masalan, armaturasi oldindan kuchaytirilgan konstruksiyalar 
yuqori ko‘tarish va bikrlik xususiyatiga egadirlar. Bunday konstruksiyalar o‘ta 
javobgarli konetrukiiyalarda qo‘llaniladi, ayniqsa mas’uliyati yuqori bo‘lgan 

---

 120 
rezervuarlarda estakadalarda, katta maydonli yuzani yopishda ishlatiladigan 
ustyopmalar va x.k da qo‘llaniladi.