Mexanizmlarning asosiy turlari va kinematik juftlar klassifikatsiyasi

31-rasm. Sharnirli parallelogramli mexanizm 
b) To‘rt shanirli mexanizmni (31-rasm) fazoviy deb, Comov-Malishev formulasidan
ortiqcha bog‘lanishni aniqlaymiz.
𝑊 = 6𝑛 − 5𝑃𝑉 − 4𝑃𝐼𝑉 − 3𝑃𝐼𝐼𝐼 − 2𝑃𝐼𝐼 − 𝑃
𝐼
+ 𝑞
yoki
𝑞 = 𝑊 − 6𝑛 + 5𝑃
𝑉
+ 4𝑃
𝐼𝑉
+ 3𝑃
𝐼𝐼𝐼
+ 2𝑃
𝐼𝐼
+ 𝑃
𝐼
Formulaga n=3, P=4, W=1 qiymatlarni qo‘ysak:
𝑊 = 1 − 6 · 3 + 5 · 4 = 1 − 18 + 20 = 3
2 misol. Rolik bo‘lgan turtkichli tekis mexanizmda ortiqcha bog‘lanishlar
aniqlansin.
С(V)
F(V)
D(V)
A(V)
E(V)
B(V)
2
3
4
1

---

---

32-rasm. Tekis kinematik zanjirlar. 
a) Mexanizmning erkinlik darajasi W=1 deb Chebishev formulasidan ortiqcha
bog‘lanish sonini aniqlaylik.
𝑞
𝑇
= 𝑊 − 3𝑛 + 2𝑃
𝑉
+ 𝑃
𝐼𝑉
= 1 − 3 · 3 + 2 · 3 + 1 · 1 = −1
Manfiy ortiqcha bog‘lanish harakatanuvchanlik deb ataladi. Demak,
mushtumchali mexanizm ikkita-asosiy va maxaliy erkinlik darajasiga (W=2) ega bo‘lishi
kerak.
b) Mexanizmni fazoviy deb tasavvur qilib, Comov-Malishev formulasidan ortiqcha
bog‘lanishlarni aniqlaylik. (𝑊 = 2, 𝑛 = 5, 𝑃
𝑉
= 3, 𝑃
𝐼𝑉
= 1)
𝑞 = 𝑊 − 6𝑛 + 5𝑃
𝑉
+ 𝑃
𝐼𝑉
= 2 − 6 · 3 + 5 · 3 + 4 · 1 = 3
2) Ortiqcha bog‘lanishlarni yig‘ish mezonlari orqali aniqlash. Bu usul
mexanizmni yig‘ish jarayonini tahlil qilish asosida bajariladi. Bunda yig‘iladigan oxirgi
kinematik juftga asosiy e`tiborini berish zarur. Yig‘ish jarayonida bo‘g‘inlarni uchta
koordinat o‘qlariga nisbatan yaqinlashishi va o‘qlar atrofida aylanishiga diqqatni jalb
qilish kerak. Bo‘g‘inlarning yaqinlashishida harakat faqat ularning deformatsiyasi
hisobiga amalga oshsa, mexanizmda shuncha ortiqcha bog‘lanish borligini
ko‘rsatadi.Misol uchun to‘rt sharnirli mexanizmni yig‘ish jarayonini ko‘raylik (33-rasm).